KSOW: Zarys sytuacji w sektorze rolno-żywnościowym w Federacji Rosyjskiej

WPR po 2013 roku

Zarys sytuacji w sektorze rolno-żywnościowym w Federacji Rosyjskiej

Z uwagi na swój potencjał militarny, Rosja zaliczana jest do światowych potęg. Kraj ten jest członkiem WTO i aspiruje do grona wysoko rozwiniętych i demokratycznych państwa świata w ramach OECD. Jednak dane statystyczne i działania rządu wskazują, że Rosja ma elementarne trudności z zapewnieniem bezpieczeństwa żywnościowego swoim mieszkańcom w oparciu o rodzimą produkcję. A istnieją wręcz opinie, że oficjalna statystyka kraju jest daleka od prawdy i sytuacja w tym zakresie przedstawia się jeszcze gorzej.(1) Szum informacyjny rodzi pytanie o faktyczny stan sektora rolno-spożywczego w Rosji.

Z dostępnego przekazu rolnictwo Rosji jawi się jako zacofana dziedzina gospodarki, o niskiej produktywności użytków rolnych i wydajności pracy. Krajowa produkcja rolno-żywnościowa nie nadąża za rosnącym popytem(2) w konsekwencji wzrostu gospodarczego(3) i poprawy dochodów (4) – głównie w miastach – po 1999 roku. Nieadekwatne do sytuacji są bowiem np. inwestycje w gospodarstwach rolnych i przemyśle przetwórczym. W efekcie, rośnie import produktów rolno-żywnościowych do Rosji, w tym głównie przetworzonych, który dodatkowo ogranicza możliwości rozwoju rodzimej produkcji.(5)

W 2007 roku stworzono w Rosji Rządowy Program Rozwoju Rolnictwa i Regulacji Rynków Produktów Rolnych, Surowców oraz Żywności na lata 2008-2012.(6) Realizacja przyjętych zamierzeń miała przyczynić się do zrównoważonego rozwoju, zwiększenia zatrudnienia i poprawy warunków życia na wsi, wzrostu konkurencyjności produkcji rolniczej i ochrony zasobów naturalnych. Dokument zakładał finansowe wsparcie sektora w wysokości 1 096 miliardów rubli (41 miliardów dolarów)(7) i roczny wzrost produkcji rolnej na poziomie około 4%, w tym w zakresie chowu zwierząt o 5%, a w produkcji roślinnej o 3% – łącznie o prawie 22% w odniesieniu do 2007 roku.(8) Planowano również m.in. rozszerzenie systemu kwot na mięso importowane po 2009 roku oraz podniesienie pozakwotowych stawek celnych.

Pomimo przeznaczenia na program w ramach tylko rządowego wsparcia 730,5 miliarda rubli, tj. o około 1/3 więcej wobec planowanej kwoty, osiągnięto w zasadzie jedynie 2 spośród 12 wskaźników. Dlatego w lipcu 2012 roku zatwierdzono kolejny Rządowy Program Rozwoju Rolnictwa i Regulacji na Rynku Produktów Rolnych na lata 2013-2020. Przewiduje on wsparcie w wysokości 2 280 miliardów rubli (76 miliardów dolarów) (9) w tym razem głównie w formie bezpośredniego

wsparcia producentów rolnych, i podobnie jak w poprzednim programie ukierunkowane w dużej mierze na produkcję mięsa. Wsparcie obejmuje również np. rozwój upraw, przetwórstwa i marketingu płodów rolnych, małą przedsiębiorczość, techniczną i technologiczną modernizację oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Zaproponowano np. rozwijanie krajowych standardów i systemu oceny jakości wołowiny, rozszerzenie preferencji podatkowych dla producentów rolnych, pobudzanie popytu na produkty żywnościowe poprzez akcje w szkołach. Określono cele w produkcji zbóż, buraków cukrowych, nasion słonecznika, ziemniaki, mięsa i drobiu oraz mleka do 2020 roku.

Są obawy, że również obecny program nie przyczyni się do poprawy sytuacji w sektorze rolno-spożywczym Rosji, bowiem powiela złe założenia i uprzednio popełnione błędy.(10) Na kwestię tę wskazują dostępne wyniki w handlu i projekcje rozwoju sytuacji na kolejne lata.

W 2012 roku (11) wartość importu produktów rolnych i żywnościowych była 4 krotnie większa niż dziesięć lat wcześniej; notowano przy tym ujemny bilans handlowy tym asortymentem, który uległ 7 krotnemu zwiększeniu.(12) Produkty rolno-spożywcze stanowiły ok. 13% całkowitego importu do Rosji i 6% jej eksportu. Analiza importu przez Rosję poszczególnych produktów rolno-spożywczych wskazuje na dużą jej zależność od międzynarodowego rynku. Do 2021 roku(13) Rosja może być eksporterem netto zbóż, ale importerem netto cukru, wołowiny i cielęciny, wieprzowiny, drobiu i produktów mlecznych (np. serów). W przypadku cukru niedobory wynoszą ok. 30% krajowej podaży,(14) ale mogą zmniejszyć się do 13%; w odniesieniu do mięsa wołowego i cielęcego niedobory to ok. 80% (wobec 44% w 2002 roku), a wieprzowego 50% – w obydwu przypadkach mogą zmniejszyć się o 10 p.p. Spożycie mięsa drobiowego jest o 20% większe niż krajowa podaż i może zwiększyć się o 5 p.p. Dużą część importu artykułów rolno-żywnościowych przez Rosję stanowią produkty przetworzone.(15)

Rosja należy do ścisłej czołówki państw – odbiorców żywności wyprodukowanej w Polsce.

[1] Porównaj np.: Rolnictwo Rosji w 2013 roku. Marek Ociepka. WPHI Moskwa: http://rosja.biz.pl/wp-content/uploads/2013/09/rolnictwo2013.pdf. Jakie są warunki materialne życia w Rosji? http://obserwatorpolityczny.pl/?p=11479.

[2] Wzrost spożycia per capita wyraźny jest w przypadku produktów drobiowych i wieprzowych.

[3] Wzrost gospodarczy na podstawie dynamiki PKB w cenach stałych, rok 1990 = 100. Źródło: Rocznik statystyczny RP. GUS, wydania z kolejnych lat 1991-2013. PKB per capita Rosji według parytetu siły nabywczej w dolarach międzynarodowych od 2008 roku przewyższa wskaźnik notowany w Polsce – źródło: GUS. Tablice o krajach według tematów: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_11215_PLK_HTML.htm z dnia 06.03.2014 r. Jednak inne źródła w zależności od metodologii podają inaczej, np.: United Nations Development Programme. Human Development Reports. http://hdr.undp.org/en/countries.

[4] W 2012 r. realne dochody do dyspozycji były o 16% większe niż w 2007 roku. Odsetek ludności z zarobkami poniżej minimum egzystencji zmniejszył się z 29% w 2000 r. do 11% w 2012 r. – źródło: Russian Federation, Federal State Statistics Service: http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/en/main/. Szczegółowe analizy wskazują, że sytuacja dochodowa mieszkańców Rosji jest znacznie gorsza niż to wynika z oficjalnej statystyki – porównaj np.: Jakie są warunki materialne życia w Rosji? http://obserwatorpolityczny.pl/?p=11479.

[5] Porównaj np.: Rolnictwo Rosji, Ukrainy i Białorusi w procesie transformacji w latach 1990-2007. Włodzimierz Dzun, Mirosława Tereszczuk, IERiGŻ-PIB nr 158. Warszawa 2009; Rolnictwo Rosji w 2013 roku. Marek Ociepka. WPHI Moskwa: http://rosja.biz.pl/wp-content/uploads/2013/09/rolnictwo2013.pdf.

[6] Государственная Программа Развития Сельского Хозяйства И Регулирования Рынков Сельскохозяйственной Продукции, Сырья И Продовольствия (На 2008-2012 Годы): www.mcx.ru/images/
download.html?pi_id=4943.

[7] Kwota obejmuje wsparcie rządowe w wysokości 551,3 miliarda rubli i wsparcie regionalne w wysokości 554,3 miliarda rubli.

[8] Rolnictwo Rosji, Ukrainy i Białorusi w procesie transformacji w latach 1990-2007. Włodzimierz Dzun, Mirosława Tereszczuk, IERiGŻ-PIB nr 158. Warszawa 2009.

[9] Kwota obejmuje planowane wsparcie rządowe w wysokości 1 500 miliardów rubli i prognozowane wsparcie regionalne w wysokości 777 miliardów rubli.

[10] Porównaj np.: Rolnictwo Rosji w 2013 roku. Marek Ociepka. WPHI Moskwa: http://rosja.biz.pl/wp-content/uploads/2013/09/rolnictwo2013.pdf.

[11] WTO: http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2013_e/its13_toc_e.htm.

[12] W tym czasie np. Ukraina odnotowała prawie ośmiokrotny wzrost dodatniego bilansu w handlu produktami rolno-spożywczymi.

[13] World Agriculture Outlook 2012, Food and Agricultural Policy Research Institute: http://www.fapri.iastate.edu/outlook/2012/.

[14] Suma produkcji i zapasów.

[15] http://ec.europa.eu/agriculture/analysis/tradepol/trade/trade-balances-main-players_en.pdf

Portale regionalne

Znajdź KSOW na:

Zarys sytuacji w sektorze rolno-żywnościowym w Federacji Rosyjskiej