Wykorzystanie środków finansowych na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce

Przemiany w polskim rolnictwie i na obszarach wiejskich są w ostatnich latach silnie związane ze wsparciem otrzymywanym w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, co wiąże się zarówno ze skalą uzyskiwanych środków, jak i charakterem wdrażanych instrumentów pomocowych. Pomimo bardzo intensywnie zachodzących przeobrażeń, w dalszym ciągu modernizacja polskiej wsi wymaga ogromnych nakładów inwestycyjnych i kolejnych lat aktywnych działań. Objęcie polskich rolników mechanizmami WPR oraz uruchomienie poszczególnych programów w ramach funduszy strukturalnych sprawiło, że na tereny wiejskie skierowane zostały większe niż dotychczas środki finansowe. Najbardziej widocznym skutkiem wstąpienia Polski do UE jest znaczący wzrost skali wsparcia finansowego rolnictwa i obszarów wiejskich w porównaniu do okresu sprzed akcesji.

W okresie 2007-2013 budżet UE dla Polski na wspólną politykę rolną wyniósł 28,6 mld euro, w cenach bieżących. Stosowanie cen bieżących jest podejściem właściwym, gdyż w cenach bieżących wypłacane są środki z WPR oraz kwoty wsparcia dla rolników określane w decyzjach administracyjnych. Natomiast przewidywany budżet unijny na WPR w Polsce na lata 2014-2020 wyniesie 32,1 mld euro. W nowej perspektywie finansowej 2014-2020 w ramach WPR, Polska uzyska o około 12% więcej unijnych środków na rolnictwo niż otrzymała w latach 2007-2013.

Tabela. Środki finansowe dla Polski w ramach płatności bezpośrednich i rozwoju obszarów wiejskich z budżetu UE w latach 2014-2020 (mln EUR, ceny bieżące).

Kompromis w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych UE na lata 2014-2020 daje realne szanse na kontynuację szybkiego rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, gdyż Polska pozostaje w gronie największych beneficjentów WPR, w szczególności w zakresie II filara, pomimo przyjętych redukcji zarówno na poziomie UE jak i państw członkowskich.

W ramach dotychczasowych ustaleń przyjęto, że płatności bezpośrednie po 2013 r. będą zwiększone poprzez przesunięcie do 25% środków z II filaru WPR oraz ewentualne wsparcie krajowe. Z budżetu krajowego zapewnione zostanie współfinansowanie funduszu PROW. Jednocześnie zapisy kompromisowe dają większe niż dziś możliwości wspierania rozwoju obszarów wiejskich ze środków polityki spójności w oparciu o tzw. Wspólne Ramy Strategiczne i Umowę Partnerstwa. W kontekście wzrostu alokacji dla Polski na politykę spójności istnieje akceptacja dla przejęcia części zadań programu rozwoju obszarów wiejskich (PROW) przez poszczególne programy operacyjne polityki spójności.

Według danych Ministerstwa Finansów w okresie 1 maj 2004 - listopad 2013 na polską wieś trafiło 28,6 mld euro. Ponad połowa tej kwoty to środki na płatności bezpośrednie. Polska przystępując do UE, uzyskała w ramach WPR znacznie niższy niż w państwach UE-15 poziom płatności bezpośrednich w przeliczeniu na 1 ha kwalifikowanych użytków rolnych. Nowe państwa zagwarantowały sobie prawo zwiększenia płatności poprzez transfer części środków na rozwój wsi oraz z krajowych budżetów w formie krajowych płatności uzupełniających. Tym samym dotychczasowy napływ środków unijnych spowodował wzrost krajowych wydatków budżetowych na rolnictwo, rynki rolne i rozwój wsi, m.in. ze względu na konieczność współfinansowania niektórych programów unijnych. Wysokość wsparcia wzrosła w okresie 2003-2012 ponad 7-krotnie (z 4,1 mld zł w 2003 r. do prawie 29 mld zł w 2012 r.). Porównując natomiast średnioroczne dotacje państwa dla sektora rolnego przed (2003 r.) i po akcesji do UE (2004-2013) należy stwierdzić, iż polskie rolnictwo otrzymuje ponad 5-krotnie więcej środków finansowych.

W projekcie budżetu na 2014 r. na rolnictwo, rozwój wsi, rynki rolne i rybołówstwo przewiduje się wydatkowanie kwoty ponad 54,23 mld zł (o 3,3% więcej niż w 2013 r.), z tego: na wydatki na rolnictwo, rozwój wsi i rynki rolne i rybołówstwo w kwocie ponad 10,81 mld zł, wydatki dla KRUS w kwocie 16,69 mld zł, środki z UE dla rolnictwa i obszarów wiejskich 26,15 mld zł oraz środki na pożyczki z BGK dla jednostek samorządu terytorialnego w kwocie 566,7 mln zł.