Sytuacja pogodowa a możliwości produkcyjne gospodarstw rolnych w Polsce

Mieszkańcy wsi, w tym głównie uzyskujący dochody z produkcji rolniczej, szczególnie odczuwają niekorzystne uwarunkowania pogodowe. Wiążą się one m.in. z występowaniem długotrwałych okresów z wysokimi temperaturami, w konsekwencji – suszy, co skutkować może również ograniczeniem w dostępie do energii elektrycznej. Czynniki te w znacznym stopniu mogą rzutować na produkcję roślinną i zwierzęcą.

Suma średnich miesięcznych opadów w pierwszej połowie 2015 roku kształtowała się na poziomie zbliżonym do odnotowanego w analogicznym okresie 2011 roku i 2003 roku ¹ . Roczne sumy opadów nie wykazują co prawda wyraźnej tendencji zmian, zmienia się natomiast ich struktura, zwłaszcza
w okresie lata, kiedy zwiększa się częstość występowania opadów ulewnych i długotrwałych okresów suszy ² Szybszy wzrost średniej temperatury, notowany od połowy lat 70 ub. wieku ³ , nasila niekorzystne czynniki ograniczające tradycyjne możliwości pdukcyjne w gospodarstwach rolniczych.

W wiosennej ocenie stanu upraw rolnych i ogrodniczych w 2015 roku ⁴ analitycy GUS wskazywali na nieco gorszy niż w roku poprzednim stan zasiewów upraw ozimych. Podobnie stan użytków zielonych i upraw ogrodniczych oceniono jako gorszy niż przed rokiem – głównie z uwagi na niedobory wilgoci w glebie. Letnie miesiące nie przyniosły poprawy sytuacji. We wstępnym szacunku głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych z 2015 roku ⁵ podkreślono niedobór opadów i ich duże zróżnicowanie regionalne, prowadzące do wyczerpania zasobów wilgoci w glebie, zwłaszcza w środkowej, środków-zachodniej i środkowo-wschodniej części kraju. Z uwagi na niedobór wody szacuje się, że w poszczególnych gospodarstwach straty w tegorocznych plonach mogą wynosić nawet 30-40% ⁶ .

Można oczywiście rozważać czy i w jakim stopniu działalność człowieka wpływa na uwarunkowania pogodowe i w dalszej perspektywie na uwarunkowania klimatyczne. W historii Ziemi okresy cieplejsze przeplatały się bowiem z okresami zimniejszymi jeszcze przed erą uprzemysłowienia, z jaką obecnie mamy do czynienia. Niezależnie od tego, celem utrzymania względnej stabilności produkcji, producenci rolni powinni wziąć realnie pod uwagę pojawiające się zagrożenia i na podstawie rachunku ekonomicznego rozważyć możliwości zastosowania rozwiązań ograniczających negatywne skutki czynników pogodowych, np. zmianę roślin uprawnych, zmianę uprawy polowej na uprawę szklarniową czy wdrożenie rozwiązań w zakresie stabilności dostępu do wody i energii elektrycznej. Warto przy tym zapoznać się z informacjami zawartymi na przykład na stronie Instytutu Upraw i Nawożenia w Puławach: http://www.susza.iung.pulawy.pl/

Rysunek 1. Suma średnich miesięcznych opadów w latach 2001-2015, w mm.

Źródło: GUS: Wstępny szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2015 roku; Wynikowy szacunek produkcji głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2014 roku; wydania z lat wcześniejszych; Rolnictwo w 2003 r.

Rysunek 2. Deficyt wody w Polsce w sierpniu 2015 r. (fioletowy kolor – deficyt największy, granatowy kolor – deficyt najmniejszy).

Źródło: http://www.susza.iung.pulawy.pl/KBW/10/

Opracowanie: FAPA/SAEPR

¹ Na podstawie GUS: Wstępny szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2015 roku; Wynikowy szacunek produkcji głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2014 roku; wydania z lat wcześniejszych; Rolnictwo w 2003 r.
² Ministerstwo Ochrony Środowiska: Szósty raport rządowy i pierwszy raport dwuletni dla Konferencji Stron Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. www.mos.gov.pl
³ http://klimada.mos.gov.pl/zmiany-klimatu-w-polsce/tendencje-zmian-klimatu/
⁴ GUS: Wiosenna ocena stanu upraw rolnych i ogrodniczych w 2015 roku.
⁵ GUS: Wstępny szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych w 2015 roku.
⁶ http://www.susza.iung.pulawy.pl/komentarz/10/