Ocena ryzyka porzucenia działalności rolniczej w Europie - raport JRC na zlecenie KE

Wspólnotowe Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (JRC - Joint Research Centre) opublikowało nowy raport , którego celem było wsparcie Dyrekcji Generalnej Rolnictwa w zakresie zdefiniowania kluczowych czynników oceny ryzyka porzucenia działalności rolniczej, określenie rodzaju danych charakteryzujących ten proces oraz przedstawienie wyników tej oceny.

W celu monitorowania integracji zagadnień środowiskowych w ramach WPR Komisja Europejska ustanowiła 28 wskaźników rolno-środowiskowych, które pomagają ocenić wpływ decyzji z zakresu polityki rolnej na środowisko i na tej podstawie wskazać nowe inicjatywy na poziomie polityk.

Główne zagadnienia omówione w raporcie dotyczą redukcji unijnego wsparcia rolniczego i reform polityki handlowej, które to mogą doprowadzić do rozpowszechnienia zaprzestania działalności rolniczej przy jednoczesnych negatywnych skutkach środowiskowych i społecznych. W związku z powyższym ryzyko porzucenia gospodarstw rolnych zostało włączone w poczet wspólnotowych wskaźników do regularnego badania i raportowania.

Opracowanie wykonane przez JRC pt. „Ocena ryzyka porzucenia ziemi rolniczej w UE” miało na celu wypracowanie jednolitego wskaźnika oceny tego ryzyka. Powołano panel 12 europejskich ekspertów z dziedziny zarządzania ziemią, którzy otrzymali zadanie zidentyfikowania głównych czynników wpływających na porzucenie ziemi rolniczej w Europie.

Na etapie przygotowawczym do badania Panel zaproponował 3 grupy kryteriów oceny:

• Nieodpowiednie warunki biofizyczne
• Niska stabilność i wydolność gospodarstw
•  Niekorzystne otoczenie regionalne

z których po weryfikacji wyłoniono listę 8 czynników ryzyka wykorzystanych do analizy:

1. Rynek ziemi
2. Dochód gospodarstwa
3. Poziom inwestycji w gospodarstwie
4. Wiek rolnika
5. Kwalifikacje rolnika
6. Gęstość zaludnienia i dostępność komunikacyjna
7. Wielkość gospodarstwa
8. Zaangażowanie gospodarstwa w specyficzne programy zarządzania ziemią

 
Każdy czynnik został skalkulowany i oceniony indywidualnie na podstawie dostępnych danych twardych, ich analitycznej istotności oraz trafności polityki. Wyniki analiz dla poszczególnych czynników zostały przedstawione w postaci map obejmujących 27 krajów UE.

Przykładowa mapa, przestawiona powyżej, dla czynnika związanego z wiekiem rolnika wskazuje, że w Polsce tego rodzaju zagrożenie jest stosunkowo małe.

Opracowanie wskazuje na złożoność procesu porzucania działalności rolniczej, dla którego charakterystyczna jest nie tylko wielość czynników, ale też ich zróżnicowanie ze względu na państwo członkowskie, a czasem nawet w ramach jednego kraju, uzależnione od sytuacji gospodarki rolnej, warunków naturalnych, rozwoju ekonomicznego oraz otoczenia ekonomiczno-demograficznego.

Łączny/całkowity wskaźnik obejmujący różne pojedyncze czynniki (wg zakładanego scenariusza) został opracowany zarówno na poziomie Europy ogółem jak i poszczególnych krajów.

W wyniku analiz ustalono:

• Regiony wysokiego ryzyka (Portugalia; Hiszpania- Estremadura i Kastylia-La Mancha; Włochy- Toskania, Molise, Sardynia; Grecja; Łotwa; Estonia; Finlandia – północna; Szwecja – północna; Irlandia – Donegal, Connacht), do których Polska nie należy;
• Typy gospodarstw z podwyższonym ryzykiem (specjalistyczna hodowla bydła, specjalistyczne uprawy);
• Wpływ środowiskowy (negatywny w przypadku gospodarowania ekstensywnego; możliwy korzystny w szczególnych warunkach, np. mozaikowe ukształtowanie terenu; opcjonalne przekształcenie opuszczonej ziemi w kierunku zalesiania, na cele rekreacyjne);
• Kierunki udoskonalenia metodologii (m.in. potrzeba wykorzystywania danych o wyższej szczegółowości przestrzennej).
  W następstwie tego badania zostanie zaprojektowana unikatowa metoda szacowania ryzyka porzucania działalności rolniczej w ramach europejskiego systemu oceny.

Opracowanie: SAEPR/FAPA