Drugie domy jako możliwość podniesienia dochodów i zatrudnienia na wsi

Projekt „Drugie domy jako możliwość podniesienia dochodów i zatrudnienia na wsi” jest realizowany przez Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk z siedzibą w Warszawie w partnerstwie z Lokalną Grupą Działania Stowarzyszenie „Poleska Dolina Bugu” (lubelskie), Stowarzyszeniem Lokalna Grupa Działania „Brama Mazurskiej Krainy” (warmińsko-mazurskie) i Stowarzyszeniem LGD „Kraina Dolnego Powiśla” (pomorskie). Uczestniczą w niej także przedstawiciele środowiska naukowego z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, przedstawiciele lokalnej administracji publicznej z gmin Narewka (podlaskie) i Włoszakowice (wielkopolskie), a także przedstawiciele służb doradczych z Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie i Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu.

Cel główny to podniesienie wiedzy i świadomości wśród uczestników operacji o potencjale ekonomicznym tkwiącym w zjawisku drugich domów i sposobach wykorzystania go dla celu poprawy dochodów i zatrudnienia na wsi, a także w konsekwencji wykorzystanie tej wiedzy do dalszego jej upowszechniania (publikacje, raporty, szkolenia, warsztaty itp.) i podejmowania realnych przedsięwzięć gospodarczych. Inicjatywa skierowana jest to reprezentantów środowisk naukowych, doradczych, administracji publicznej i stowarzyszeń (lokalnych grup działania) z województw lubelskiego, mazowieckiego, podlaskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i wielkopolskiego, w których dynamika zjawiska drugich domów, w oparciu o dane statystyki publicznej, w ostatnich latach jest najwyższa.

Operacja wpisuje się w priorytet 1 PROW na lata 2014-2020, tj. „Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich”, a w ramach celów KSOW na lata 2014-2020 w cel 1 „Zwiększenie udziału zainteresowanych stron we wdrażaniu inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich”.

Operacja realizowana jest w dwóch etapach. Pierwszy to wyjazd studyjny 20 przedstawicieli ww. środowisk do Finlandii (region Południowa Sawonia – jednego z najbardziej uznanych i atrakcyjnych obszarów Fińskiego Pojezierza dla funkcji rekreacyjnej i wypoczynkowej, w tym zjawiska drugich domów) w celu gromadzenia dobrych praktyk w zakresie powiązań ekonomicznych między właścicielami i użytkownikami drugich domów a przedstawicielami wiejskiej społeczności (rolnikami i przedsiębiorcami) w zakresie nabywania lokalnych produktów żywnościowych i usług. Po seminarium/szkoleniu wprowadzającym z lokalnymi ekspertami z Ruralia Institute, University of Helsinki w Mikkeli na temat zjawiska drugich domów w Finlandii uczestnicy operacji odwiedzą przedsiębiorców, rolników, władze lokalne i władze Parku Narodowego Linnansaari aby dowiedzieć się więcej o roli jaką odgrywają drugie domy w realizacji szerszych celów rozwojowych wiejskich społeczności głównie związanych z podnoszeniem i różnicowaniem dochodów oraz tworzeniem miejsc pracy na wsi (poza rolnictwem). Drugi etap operacji to opracowanie katalogu dobrych praktyk pt. „Drugie domy jako możliwość podniesienia dochodów i zatrudnienia na wsi – fińskie doświadczenia i dobre praktyki” zawierającego spis dobrych praktyk i innowacyjnych rozwiązań biznesowych na podstawie informacji zgromadzonych w czasie wizyty studyjnej. Obejmować on będzie kwestie dotyczące zaopatrzenia właścicieli drugich domów w płody rolne i artykuły żywnościowe, dobre praktyki w zakresie dostarczania płodów rolnych przez lokalnych rolników właścicielom drugich domów, dobre praktyki w zakresie dostarczania usług właścicielom drugich domów, a także przykłady wsparcia inicjatyw przedsiębiorczych przez władze lokalne i organizacje pozarządowe.

Operacja częściowo realizowana jest w Finlandii. Finlandia to drugi pod kątem powszechności występowania tego zjawiska kraj europejski. Liczba drugich domów przekracza obecnie 500 tys. (Statistics Finland 2017), a wciągu ostatsnich 30 lat podwoiła się. Drugie domy posiada ¼ wszystkich gospodarstw domowych w Finlandii, podczas gdy regularnie korzysta z nich ½ populacji gospodarstw domowych użytkując domy krewnych i przyjaciół. Drugie domy są tam stałym elementem krajobrazu wiejskiego, a w wielu gminach ich przewaga liczebna nad domami stałymi (miejscowej ludności) jest znacząca i sięga nawet 600%. W konsekwencji zjawisko to jest w tym kraju bardzo dobrze rozpoznane pod kątem naukowym, ale jednocześnie Finlandia dysponuje całą gamą sprawdzonych rozwiązań, dobrych praktyk i odnoszących sukces inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości, które wykorzystują potencjał ekonomiczny tkwiący w drugich domach. W Finlandii stosuje się jedne z najlepszych metod dot. wiązania popytu (ze strony właścicieli drugich domów na różnorodne lokalne dobra i usługi) ze stroną podażową, a więc miejscowymi rolnikami, handlowcami i usługodawcami.

Efektem realizacji operacji w średniej i dłuższej perspektywie będzie zwiększenie udziału we wdrażaniu inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, tj. udziału środowisk wiejskich, naukowych, administracji lokalnej poprzez gromadzenie wiedzy i jej upowszechnianie wśród ludności wiejskiej (zachęty, sposoby identyfikacji popytu na lokalne dobra i usługi ze strony właścicieli drugich domów). Efektem będzie również wzrost udziału poprzez uczestnictwo w wizycie, ale i poprzez dalsze upowszechnianie zdobytej wiedzy dzięki katalogowi dobrych praktyk wśród przedsiębiorców, rolników i osób biernych zawodo

Wiele społeczności wiejskich nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie boryka się z licznymi problemami demograficznymi, społecznymi i gospodarczymi takimi jak nadmierna i selektywna emigracja do miast i za granicę, wyludnianie, starzenie się, niska zasobność finansowa ludności i niska konkurencyjność przedsiębiorstw, która przekłada się na słabość lokalnego rynku pracy i dalsze mierne perspektywy rozwoju. Jednocześnie, w ciągu ostatnich dekad, obok wsi podmiejskiej, która stała się bardzo pożądanym miejscem życia ludności miast, także wieś peryferyjna stała się atrakcyjnym miejscem spędzania wolnego czasu w formie krótkich (tradycyjni i weekendowi turyści) i długich, powtarzalnych pobytów (właściciele drugich domów). Stąd, w celu łagodzenia lub zahamowania problemów rozwojowych na wsi, ważne jest zwrócenie uwagi na potencjał i rolę jaką w tym kontekście odegrać może zjawisko drugich domów, tak aby możliwe byłyby ożywienie i wzmocnienie odporności obszarów wiejskich na działanie czynników zewnętrznych w dłuższej perspektywie.

Z uwagi na fakt, iż zjawisko drugich domów jest niezwykle rozpowszechnione w fińskim społeczeństwie, a do tego jest częścią kulturowego dziedzictwa historycznego bardziej wymierne i odczuwalne przez społeczność lokalną są wynikające z ich obsługi korzyści ekonomiczne. Generują one w sumie pokaźne wpływy nie tylko do budżetów gmin, ale i firm wiejskich, gospodarstw rolnych i domowych. Drugie domy są też w Finlandii stałym elementem krajobrazu wiejskiego, a w niektórych gminach ich przewaga liczebna nad domami miejscowej ludności jest nawet wyższa niż 100%.

W konsekwencji zjawisko to jest bardzo dobrze rozpoznane pod kątem naukowym, ale jednocześnie Finlandia dysponuje całą gamą sprawdzonych rozwiązań, dobrych praktyk i odnoszących sukces inicjatyw z zakresu przedsiębiorczości, które wykorzystują potencjał ekonomiczny tkwiący w drugich domach. Poza powszechnością zjawiska i jego dużym znaczeniem gospodarczym jest bogactwo i różnorodność praktyk, rozwiązań organizacyjnych i przykładów przedsięwzięć biznesowych stanowiących wartościowe i zasobne źródło informacji mogących mieć w dalszej perspektywie praktyczne zastosowanie w wymiarze lokalnym.

Prezentowana broszura jest katalogiem różnych działalności gospodarczych podejmowanych przez mieszkańców fińskiej wsi regionu Południowa Sawonia, których celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkańców drugich domów na rozmaite dobra i usługi w wymiarze lokalnym. Publikacja ta jest jednocześnie drugim etapem realizacji projektu pt. „Drugie domy jako możliwość podniesienia dochodów i zatrudnienia na wsi”. Przedstawione w niej przykłady inicjatyw biznesowych zgromadzone zostały przez uczestników na pierwszym etapie projektu tj. w czasie wizyty studyjnej we wspomnianym wyżej regionie w dniach 2-8 września 2018 roku.

Pobierz publikację

„Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi”

„Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020”