Rynek zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych

Czynniki wpływające na ceny zbóż na rynku unijnym

Sezon 2015/16 dobiega końca. Charakteryzował się on wysoką podażą zbóż i niskim poziomem ich cen. Było to widoczne zarówno w UE, jak i na rynku globalnym. Prognozy zbiorów w nadchodzącym sezonie są optymistyczne. Jeśli zostaną one zrealizowane, to w połączeniu z wysokimi zapasami końcowymi oznacza to kolejny sezon nadwyżkowy.

Kształtowanie się notowań zbóż w transakcjach rzeczywistych nie jest tylko odzwierciedleniem bilansu zbożowego. Wpływ na ceny mają też inne czynniki, takie jak np. eksport -  wysokość zrealizowanej sprzedaży na rynki zagraniczne, uzależniona od  popytu po stronie importerów i konkurencji pomiędzy dostawcami o kluczowe rynki zbytu. Z kolei na konkurencyjność ofert krajów eksportujących na rynku światowym wpływ mają kursy walutowe (w relacji do dolara amerykańskiego czy euro) oraz koszty frachtu. Te ostatnie są w ostatnim okresie na wyjątkowo niskim poziomie.

Poza tym według ekspertów FAMMU/FAPA, jednym z bardzo ważnych czynników kształtujących ceny rzeczywiste zbóż są ich notowania w kontraktach terminowych. Dla potwierdzenia tej tezy zestawiliśmy ceny pszenicy konsumpcyjnej na bazie  fob Rouen (archiwizowane przez Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych) z okresu około 8 ostatnich lat z notowaniami kontynuacyjnymi z kontraktów terminowych dla pszenicy konsumpcyjnej z giełdy Euronext. W rozpatrywanym okresie  ceny w transakcjach rzeczywistych pszenicy na bazie fob Rouen różniły się przeważnie o kilka procent od cen w transakcjach terminowych na paryskiej giełdzie. W naszej opinii występuje wysoka korelacja pomiędzy nimi. Wskazywałoby to na prawdziwość tezy o istotnym oddziaływaniu giełd towarowych na ceny zbóż w transakcjach rzeczywistych.

Oznacza to, że wpływ na kształtowanie się cen zbóż poza czynnikami wynikającymi bezpośrednio z analizy fundamentalnej (takimi jak:  popyt, podaż, warunki w eksporcie i imporcie) odgrywają giełdy oferujące kontrakty terminowe dla surowców rolnych (zboża, oleiste, śruty oleistych). Nie bez znaczenia jest przy tym fakt powiązania giełd towarowych z rynkami finansowymi. Duzi gracze inwestujący na tych rynkach, a przede wszystkim  fundusze, dysponujące znacznymi środkami finansowymi i szukające przede wszystkim możliwości zrealizowania zysku, mogą poprzez swoje działania wpływać na kształtowanie się cen zbóż.

Dobrym przykładem jest chociażby okres ostatnich kilku miesięcy. Kiedy rynek spodziewał się znacznego pogłębienia się tendencji spadkowej notowań zbóż na giełdach w perspektywie  kolejnego urodzaju. Tymczasem obserwowaliśmy istotne wzrosty notowań trudne do uzasadnienia w oparciu o analizę prognozowanego bilansu zbożowego.

W ubiegłym tygodniu na giełdach towarowych notowań zbóż wyraźnie zniżkowały. Na Euronext, w skali tygodnia kukurydza w kontrakcie sierpniowym potaniała o 3,6% do 176 EUR/tonę, a pszenica konsumpcyjna w kontrakcie wrześniowym o 2,2% do 159 EUR/tonę. Na CBoT zniżki cen były jeszcze bardziej wyraźne. Kukurydza w najbliższym kontrakcie potaniała przez tydzień o 8,9% do 152,5 USD/tonę, a pszenica o 3,9% do 166,9 USD/tonę. Tym samym  kukurydza w kontraktach terminowych na CBoT osiągnęła poziom cen najniższy od co najmniej miesiąca. Wymieniane jest kilka powodów wyraźnej zmiany trendu. Po pierwsze  obfite opady deszczu, które miały miejsce w środku tygodnia w pasie upraw kukurydzy w USA, zmniejszające wcześniejsze obawy o wystąpienie suszy w niektórych rejonach kraju.

Pod koniec czerwca br. poprawa warunków pogodowych skłoniła inwestorów do likwidacji długich pozycji. Fundusze masowo pozbywały się kontraktów na kukurydzę, kupowały natomiast kontrakty na soję. Według australijskich analityków i brokerów z firmy IKON Commodities z siedzibą w Sydney, za wcześniejszymi wzrostami notowań kukurydzy w kontraktach terminowych stały przede wszystkim działania funduszy, podobnie jak za obecnymi zniżkami. Intensywne kupowanie kontraktów na kukurydzę powodowało utrzymywanie rosnącej tendencji, natomiast obecne pozbywanie się tych kontraktów doprowadza do zmiany trendu na spadkowy.

Bardzo istotnym czynnikiem, który był odczuwany także na rynkach surowców rolnych było ogłoszenie wyników referendum dotyczącego wyjścia Wielkiej Brytanii ze struktur unijnych (Brexit). Nastąpiło umocnienie się dolara amerykańskiego, franka szwajcarskiego i euro, oraz osłabienie funta brytyjskiego, a także złotego. Giełdy europejskie zareagowały spadkiem indeksów. 

Według niektórych analityków, czynniki makro-ekonomiczne będą w istotny sposób oddziaływać na rynki finansowe, a także na rynki towarowe (w tym na rynek surowców rolnych) w najbliższym okresie. Jeśli uznamy, że rzeczywiście giełdy towarowe mają tak ogromne znaczenie dla kształtowania się notowań zbóż w transakcjach rzeczywistych, to niezmiernie ważne jest uważne ich monitorowanie i dochodzenie do przyczyn obserwowanych tendencji cenowych. Chcemy podkreślić, że Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych, działający w ramach Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), od wielu lat zamieszcza w swoich tygodniowych raportach autorskie komentarze, bazujące na informacjach z wiarygodnych źródeł i osobistej wiedzy, będące de facto pogłębioną analizą fundamentalną światowego i unijnego rynku zbożowego i rynku oleistych.

Autor: Maria Kosewska (Starszy Specjalista ds. Rynku Zbóż FAMMU/FAPA)