Rynek zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych

Prognozy dla rynku zbóż

W sezonie 2016/17 najprawdopodobniej nastąpi niewielki spadek globalnej produkcji zbóż, głównie ze względu na spodziewane zmniejszenie produkcji pszenicy w porównaniu do rekordu z bieżącego sezonu. W kolejnych sezonach powinien nastąpić powrót do rosnącej tendencji w światowych zbiorach, chociaż tempo tego wzrostu może być wolniejsze niż dotychczas.

Według IGC (prognoza średniookresowa), produkcja zbóż ogółem na świecie w sezonie 2016/17 jest wstępnie prognozowana na 1 980 mln ton, tj. o ok. 1% mniej niż w poprzednim. W okresie kolejnych pięciu sezonów zbiory zbóż w ujęciu globalnym mają przyrastać średnio o 1,6% (sezon do sezonu) do 2 112 mln ton w 2020/21.

Światowa konsumpcja zbóż w rozpatrywanym okresie ma się zwiększać się o średnio 1,3% w skali roku, głównie ze względu na większe zużycie na cele konsumpcyjne i paszowe. Głównym czynnikiem wzrostu będzie więc rosnąca populacja – przyrastająca w ujęciu globalnym o 1,2% rocznie. Generuje to większe zapotrzebowanie na żywność. Zużycie zbóż na cele przemysłowe również ma rosnąć jednak w wolniejszym tempo w porównaniu do lat poprzednich.

W rozpatrywanym okresie zapasy zbóż mają się stopniowo zmniejszać z wyjątkowo wysokiego poziomu (najwyższego od 29 lat) odnotowanego pod koniec sezonu  2015/16. Średni wskaźnik zapasów do zużycia ma się kształtować w wysokości ok. 20%, tj. tylko nieznacznie poniżej średniej wartości tego indeksu w okresie poprzednich pięciu lat. Światowy handel zbożami ma wzrosnąć do rekordowych poziomów pod koniec analizowanego przedziału czasowego, głównie dzięki zwiększeniu dostaw pszenicy i kukurydzy na rynki azjatyckie i afrykańskie.

Pszenica

W sezonie 2015/16 po kolejnych wysokich zbiorach światowe zapasy pszenicy osiągną nowy rekord prognozowany na 209 mln ton. Ceny pszenicy są w bieżącym sezonie pod znaczną presją podaży, co może znaleźć odzwierciedlenie w niewielkim spadku areału tego gatunku w niektórych rejonach w nadchodzącym sezonie. Będzie to miało miejsce zwłaszcza w tych obszarach, w których jest alternatywa uprawy bardziej dochodowych odmian.

W dalszej perspektywie analitycy IGC spodziewają się, że w sezonie 2017/18 ponownie nastąpi powrót do niewielkiego wzrostu zarówno areału pszenicy (głównie w krajach basenu Morza Czarnego), jak i do pewnej poprawy plonowania.

Spodziewany spadek areału w sezonie 2016/17 przełożyć się ma na mniejsze zbiory pszenicy - prognozowane na 705 mln ton (spadek z 731 mln ton w sezonie 2015/16, tj. o 2,9% w ujęciu sezon do sezonu). Jednak w kolejnych sezonach ma nastąpić powrót do rosnącej tendencji w światowej produkcji pszenicy, która ma się średnio zwiększać w rozpatrywanym okresie o 1,3% osiągając zakładane 741 mln ton w 2020/21.

Wzrost konsumpcji pszenicy w okresie najbliższych pięciu sezonów ma być w dalszym ciągu generowany przede wszystkim przez zapotrzebowanie na cele konsumpcyjne, rosnące wraz z przyrostem populacji. Zużycie na cele paszowe ma pozostać na relatywnie wysokim poziomie chociaż popyt może być ograniczany przez większe użycie substytutów, takich jak kukurydza czy soja. Z globalną produkcją potencjalnie przekraczającą produkcję, możliwa jest pewna redukcja poziomu zapasów. Zapasy powinny pozostać w wysokości zbliżonej do średniej z okresu ostatnich pięciu lat, co częściowo odzwierciedla dalszą akumulację w Chinach. Zmniejszenie zapasów przewidywane jest w krajach zaliczanych do grona kluczowych eksporterów. Wzrost handlu pszenicą jest spodziewany zwłaszcza w Azji i Afryce.

W rozpatrywanym okresie spodziewany jest wzrost światowego popytu na pszenicę, chociaż jego tempo będzie wolniejsze niż w ostatnich latach. Prognozowany wzrost zużycia na cele konsumpcyjne mniej więcej szacowany jest na około 1% w skali rocznej wraz z przyrostem globalnej populacji. Zużycie w przeliczeniu na jednego mieszkańca ma pozostać na stabilnym poziomie w wysokości około 66 kg. Zużycie paszowe ma się natomiast stopniowo zmniejszać z historycznie wysokich poziomów, odnotowywanych w kilku ostatnich sezonach, spowodowanych znaczną podażą i niskimi cenami. Tylko niewielkie wzrosty spodziewane są w przypadku zużycia pszenicy na cele przemysłowe. 

Zapasy pszenicy na świecie z wyjątkowo wysokich poziomów w sezonie 2015/16 w kolejnych pięciu sezonach mają się stopniowo zmniejszać – łącznie o około 14 mln ton do 195 mln ton do sezonu 2020/21. Współczynnik zapasów do zużycia pszenicy pozostanie w komfortowej wysokości – średnio wynoszącej 27%. Oznacza to tylko nieznacznie mniejszą wartość tego indeksu w porównaniu z poprzednimi pięcioma sezonami. Większość oczekiwanych spadków zapasów pszenicy wystąpi w krajach zaliczanych do wiodących eksporterów tego gatunku – o 11% do 56 mln ton. Natomiast wzrost rezerw może wystąpić w Chinach. W sezonie 2020/21 prognoza przewiduje wzrost udziału Chin w światowych zapasach do 43% - największy odsetek od późnych lat 90. Podkreślane jest jednak, że chińskie zapasy są relatywnie niedostępne dla odbiorców zagranicznych. 

Kukurydza

W przypadku kukurydzy IGC przewiduje kontynuowanie rosnącej tendencji w produkcji w kolejnych pięciu sezonach. W najbliższym 2016/17 światowe zbiory tego gatunku mają się zwiększyć z 970 mln ton do 978 mln ton (sezon do sezonu). Średnio w rozpatrywanym okresie produkcja ma przyrastać w tempie wynoszącym 2% (w ujęciu sezon do sezonu) osiągając zakładany poziom 1 058 mln ton w 2020/21. W ślad za wzrostem produkcji ma postępować zwiększanie się konsumpcji kukurydzy w średnim tempie wynoszącym 1,3% w ujęciu sezonowym – z 987 mln ton w sezonie 2016/17 do 1 062 mln ton w sezonie 2020/21.

Dynamiczny wzrost zużycia kukurydzy będzie związany z prognozowanym zwiększeniem konsumpcji tego gatunku na cele paszowe. Kukurydza w dalszym ciągu pozostanie ważnym składnikiem pasz w wielu rejonach świata. Zużycie na cele paszowe ma się zwiększać średnio o 2% w każdym z pięciu kolejnych sezonach. Silny wzrost zużycia na te cele będzie widoczny zwłaszcza w krajach rozwijających się i tych eksportujących mięso. Zużycie na cele przemysłowe będzie się również zwiększać z każdym rokiem chociaż w wolniejszym tempie niż dotychczas. Zużycie na cele konsumpcyjne będzie natomiast rosnąć systematycznie wraz ze wzrostem populacji. Będzie to szczególnie widoczne w Afryce, Ameryce Łacińskiej oraz w niektórych rejonach Azji.

Natomiast w rozpatrywanym okresie zapasy kukurydzy mają się stopniowo zmniejszać – z 200 mln ton na koniec bieżącego sezonu do 180 mln ton pod koniec sezonu 2020/21.

Dla przypomnienia w sezonie 2014/15 poziom światowych rezerw kukurydzy był najwyższy od blisko trzech dekad i wynosił  205 mln ton. Światowy handel kukurydzą, po początkowym spadku w sezonie 2016/17 (związanym z mniejszym importem do UE), w następnych sezonach ma się ponownie zwiększać bijąc kolejne rekordy.  

Prognozy średniookresowe uwzględniają wszystkie przewidywalne czynniki mogące mieć wpływ na rynek zbóż w okresie najbliższych pięciu lat. Jednak podstawowym czynnikiem, którego wpływu w tak długim okresie nie są w stanie uwzględnić są warunki pogodowe. Od ich kształtowania zależeć będą przede wszystkim wyniki produkcji i pozostałe składowe światowego bilansu zbożowego. Obserwując nasilenie występowania anomalii pogodowych w ostatnich latach (dotkliwe susze, obfite opady deszczu powodujące powodzie, huragany, itp.) możemy stwierdzić, że prawdopodobieństwo pojawienia się ekstremalnych zjawisk pogodowych wzrasta, stąd poleganie na prognozach zakładających przeciętny przebieg warunków pogodowych w okresie wegetacji jest ryzykowne.

Za pewnik możemy natomiast przyjąć rekordowy poziom zapasów zbóż na świecie. Oznacza to, że ewentualne negatywne skutki wystąpienia  nawet wyjątkowo niekorzystnej aury będą łagodzone przez rezerwy zbożowe, działające jak swoisty bufor.

Obecnie ceny zbóż kształtują się przede wszystkim pod wpływem silnej presji podażowej oraz ostrej konkurencji w eksporcie (zwłaszcza ze strony dostawców z basenu Morza Czarnego). Kolejny sezon powinien przynieść spadek zbiorów zbóż w tym rejonie, a zwłaszcza na Ukrainie (w związku z nie najlepszą kondycją pszenicy ozimej) stąd presja ta będzie mniejsza. Wstępne prognozy wskazują na spadek globalnej produkcji zbóż w ujęciu sezon do sezonu, co również może podziałać wspierająco na ceny.

Autor: Maria Kosewska (FAMMU/FAPA)