Rynek zbóż, roślin oleistych i wysokobiałkowych

Ceny zbóż na rynku krajowym, a sytuacja na rynku światowym

W bieżącym sezonie podaż zbóż zarówno w skali kraju, Unii, jak i globalnej jest wysoka, znajduje to odzwierciedlenie w niższym poziomie cen w porównaniu z dwoma poprzednimi sezonami. Ceny zbóż w Polsce nie odbiegają znacząco od unijnej średniej (różnica cen o ok. 3,5%). Wysoki eksport z UE (w połączeniu ze słabym euro) wspiera ceny pszenicy konsumpcyjnej, natomiast notowania zbóż paszowych, a zwłaszcza kukurydzy, mają jeszcze zniżkowy potencjał.

W 2014 roku Polska odnotowała urodzaj zbóż. Według wynikowych danych GUS, zebrano  31,9 mln ton, tj. o 12,3% więcej niż w 2013 r. i o 19,5% powyżej średniej z ostatnich pięciu lat.  Zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi szacuje się na ok. 27,3 mln t, tj. o 12,6% więcej niż rok wcześniej i o 9,6% więcej od pięcioletniej średniej. Produkcja pszenicy w Polsce wyniosła 11,6 mln ton, w tym 10,3 mln ton pszenicy ozimej (o 20,1% więcej rok do roku), a zbiory kukurydzy 4,5 mln ton, tj. o 10,6% więcej rok do roku.

Wyjątkowo wysokie zbiory zbóż w Polsce zbiegły się z bardzo dobrymi wynikami unijnej produkcji zbóż. Według KE, w 2014 roku Unia zebrała 322,3 mln ton zbóż, (tj. o 7,2% więcej niż rok wcześniej), w tym 147,2 mln ton pszenicy miękkiej (tj. o 10,3% więcej niż przed rokiem), 60 mln ton jęczmienia (+1,5% r/r), 72,6 mln ton kukurydzy (+10,2% r/r) i blisko 13 mln ton pszenżyta (+(10% r/r).

Także w skali globalnej zbiory zbóż należy uznać za wyjątkowo wysokie. Według USDA zbiory zbóż na świecie (łącznie z ryżem) wyniosły 2 475 mln ton  wobec 2 473 mln ton sezon wcześniej. Na koniec bieżącego sezonu zapasy zbóż mają wzrosnąć z 504,85 mln ton do 520,12 mln ton. Wysoka podaż zbóż jest więc w bieżącym sezonie najważniejszym czynnikiem kształtującym ceny.

W bieżącym sezonie ceny zbóż w Polsce są niższe (od kilku do kilkunastu procent) w porównaniu z ubiegłym sezonem i od blisko trzydziestu do trzydziestu kilku procent wyższe w porównaniu do sezonu 2012/13. W pierwszym tygodniu lutego br. średnia cena pszenicy konsumpcyjnej kalkulowana przez ZSRIR/MRiRW wynosiła 729 złotych za kg, tj. o 3,2% mniej niż w tym samym okresie rok temu i o 29,5% poniżej cen sprzed dwóch lat. Natomiast ceny kukurydzy paszowej wynosiły na początku lutego br. 531 zł/kg, tj. o 9,2% mniej niż w analogicznym okresie rok wcześniej i aż o 36,2% mniej w porównaniu z tym samym okresem rok wcześniej. Pomimo, iż odnotowuje się zniżki notowań wszystkich gatunków zbóż, to spadki cen zbóż paszowych są większe niż pszenicy konsumpcyjnej.

Obecne tendencje cenowe zbóż w Polsce są zbliżone do tych odnotowywanych na rynku unijnym. Średnie ceny zbóż w Polsce nie odbiegają znacząco od tych z rynku francuskiego i średniej unijnej. Według danych prezentowanych przez ZSRIR/MRiRW, w ostatnim tygodniu stycznia br. średnie notowania cen pszenicy w Polsce wynosiły 747 PLN/tonę wobec 768 PLN/tonę we Francji i średniej unijnej wynoszącej 773 PLN/tonę. Dla porównania w rozpatrywanym tygodniu notowania pszenicy konsumpcyjnej w najbliższym kontrakcie na Euronext wynosiły 187,8 EUR/tonę (w przeliczeniu po kursie z danego dnia - 795 PLN/tonę), a na CBoT – 186,6 USD/tonę (w przeliczeniu 698,1 PLN/tonę). Co warto podkreślić eksportująca znaczne ilości pszenicy Rumunia miała średnie ceny bardzo zbliżone do polskich – 746 PLN/tonę.

 Analizując tendencje cenowe pszenicy na kluczowych światowych giełdach (CBoT i Euronext) w okresie od 2012 roku obserwuje się wyraźną zniżkową tendencję, pomimo okresowych wahnięć cen, spowodowanych różnymi czynnikami. Kilka czynników wpływa obecnie na sytuację na unijnym rynku pszenicy.

Pierwsze tygodnie br. przyniosły rosyjskie restrykcje w eksporcie oraz nieformalne limitowanie wywozu pszenicy przez Ukrainę. Z dniem 1 lutego 2015 r. Rosja wprowadziła cła w wywozie zbóż w wysokości co najmniej 35 EUR/tonę. Także Ukrainie nieformalnie dąży do ograniczenia eksportu pszenicy w I półroczu br. do 1,2 mln ton. Wydaje się, że wpływ obu tych obostrzeń został już w dużej mierze zdyskontowany przez rynek. Poza tym oba te kraje basenu Morza Czarnego zrealizowały już w bieżącym sezonie znaczny eksport dzięki słabemu rublowi i hrywnie, dochodząc powoli do wyczerpywania się ich potencjałów eksportowych.

Od początku sezonu silny dolar sprawia, że amerykańska pszenica ma trudności w konkurowaniu z ofertami pozostałych dostawców. Taka konfiguracja wśród dostawców jest korzystna dla unijnej sprzedaży. Sprzyja temu stosunkowo słabe euro. W lutowym raporcie francuska firma analityczna Strategie Grains podwyższyła prognozę eksportu pszenicy z UE w bieżącym sezonie do 32,5 mln ton. Obecna prognoza jest o 3 mln ton wyższa od poprzedniej (znacznie też wyższa w porównaniu z prognozą KE – 30 mln ton dla pszenicy miękkiej i 1 mln ton dla durum).

Unijna pszenica konsumpcyjna znajduje odbiorców przede wszystkim wśród krajów północnej Afryki i Bliskiego Wschodu, takich jak: Arabia Saudyjska, Irak, Jordania, Maroko, Algieria i Egipt. Z kolei unijna pszenica paszowa kupowana jest chętnie w Azji. SG podniosła także przewidywaną wysokość wywozu w kolejnym sezonie handlowym – o 2 mln ton do ponad 29 mln ton.

O ile jednak w przypadku pszenicy konsumpcyjnej ceny w UE są wspierane przez wysoki eksport, to w przypadku kukurydzy sytuacja wygląda inaczej. W naszej ocenie ceny zbóż paszowych (a zwłaszcza kukurydzy) w dalszej części sezonu mają jeszcze zniżkowy potencjał.

Na rynku amerykańskim notowania kukurydzy na CBoT są mocno wspierane przez utrzymującą się wzmożoną produkcję bioetanolu. Jednak w najbliższym czasie tempo produkcji tego biopaliwa może się obniżyć, biorąc pod uwagę wyjątkowo wysoki poziom zapasów oraz niskie ceny ropy.

Poza tym w najbliższych tygodniach zwiększą się dostawy kukurydzy z krajów Ameryki Południowej, co  zwiększy jeszcze i tak znaczną dostępność kukurydzy w eksporcie i najprawdopodobniej będzie przyczyniało się do spadku jej cen na rynku globalnym.

W naszej ocenie w tym sezonie zboża paszowe (a zwłaszcza kukurydza) mają jeszcze spadkowy potencjał. W najbliższych miesiącach sytuacja na rynku zbóż w duże mierze będzie kształtowana przez doniesienia o stanie upraw, najpierw ozimych, później o siewach jarych. O ile jednak warunki pogodowe będą względnie korzystne, a zbiory w nadchodzącym sezonie co najmniej średnie, to w dalszym ciągu utrzyma się wysoka podaż zbóż i raczej niski poziom ich cen. Oczywiście zawsze mogą wystąpić rozległe w skutkach anomalia pogodowe, ale i przy tak czarnym scenariuszu ewentualne zakłócenia na rynku zbóż byłyby łagodzone przez wysoki poziom zapasów, działający jako swoisty bufor.

Autor: Maria Kosewska (FAMMU/FAPA)