Afrykański pomór świń już w UE

Urzeczywistniły się wcześniejsze prognozy przeniesienia afrykańskiego pomoru świń (ASF) do Unii Europejskiej. W styczniu br. zanotowano pierwsze dwa przypadki ASF u dzików na Litwie, a następnie w lutym br. dwa ogniska u dzików w Polsce. Kolejne dwa przypadki u dzików wykryto w Polsce pod koniec maja br. W związku z zagrożeniem pojawiają się wątpliwości dotyczące konsekwencji finansowych oraz skuteczności działań zapobiegawczych. 

Afrykański pomór świń jest to wirusowa, posocznicowa choroba świń o przebiegu ostrym lub przewlekłym. Po raz pierwszy chorobę zanotowano w 1903 r. w Afryce Południowej. Choroba dotyka świnie domowe i dziki, powodując duże straty gospodarcze. Źródło zakażenia stanowią chore świnie, rezerwuarem są dziki. Na chorobę nie ma szczepień. Wirus afrykańskiego pomoru świń jest odporny na wysoką temperaturę, procesy gnilne, wędzenie, krótkotrwałe gotowanie, wysychanie, potrafi przetrwać do 6 miesięcy w mięsie mrożonym. Choroba nie jest groźna dla ludzi, lecz śmiertelność trzody chlewnej jest wyjątkowo wysoka. Obecnie wirus ASF pojawia się w kilku rejonach świata – w Afryce, w Rosji, na Ukrainie i Białorusi, a od stycznia br. również na Litwie i w Polsce. W ubiegłych latach występował również w krajach z regionu Kaukazu – w Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji. W przypadku wystąpienia ASF istnieje ryzyko, że czynnik chorobotwórczy może rozprzestrzenić się na inne kraje.

Obecnie unijny sektor wieprzowiny ponosi olbrzymie straty związane z zamknięciem przez Rosjan swojej granicy w stosunku do importu żywca i mięsa wieprzowego z UE pod koniec stycznia br. Podobne restrykcje wprowadziła również Białoruś. W największym stopniu ucierpiały jak dotąd Holandia, Dania i Niemcy, które uprzednio wysyłały znaczne ilości mięsa wieprzowego na rynek rosyjski. Komisja Europejska ocenia, że straty dla UE w wyniku wstrzymania eksportu wieprzowiny do Rosji wynoszą ok. 4 mln euro dziennie. Dla krajów bezpośrednio graniczących z Rosją – jak Polska, Litwa. Łotwa i Estonia, sytuacja jest trudna również z innych przyczyn. Sąsiedztwo Rosji oznacza, że kraje te będą prawdopodobnie znacznie dłużej objęte zakazami importu niż pozostałe państwa członkowskie UE. Rosyjskie władze weterynaryjne wspominają nawet o pięciu latach obowiązywania embarga. Poza tym, dla krajów nadbałtyckich szansa na znalezienie alternatywnych rynków zbytu jest znacznie mniejsza. Szacuje się, że te państwa poniosą straty rzędu 50 mln EUR z tytułu wprowadzenia zakazu eksportu do Rosji. Na tamtejszych rynkach występuje obecnie nadpodaż wieprzowiny, a ceny gwałtownie spadły. 

Eksperci weterynaryjni zaniepokojeni są wysokim tempem rozprzestrzeniania się wirusa ASF w Rosji w ostatnim czasie, co stanowi ważny problem globalny. Według szacunków, wirus przenosi się średnio o 1 km dziennie. Import rosyjskiego żywca trzody chlewnej do UE jest zabroniony od czasu pojawienia się choroby na terenie Rosji w 2007 r. Choroba rozprzestrzenia się jednak na kilka innych sposobów, które są bardzo trudne do skontrolowania – np. migracja dzików, zanieczyszczone odpady, karmienie świń zlewkami i odpadami gastronomicznymi czy przenoszenie wirusa przez pojazdy drogowe. Dziki zakażone ASF mogą przedostawać się na teren UE zarówno od północy – przez Białoruś, kraje nadbałtyckie, Polskę i Niemcy, jak i od południa – przez Ukrainę, Mołdawię, Węgry, Rumunię i Austrię. Według prognoz rosyjskiego ministerstwa rolnictwa, Rosja stanie się krajem wolnym od tej choroby dopiero w 2020 r.

FAO apeluje do władz weterynaryjnych w całym regionie zagrożonym wystąpieniem ASF o wzmożenie działań zapobiegawczych oraz zaleca zakaz karmienia świń odpadami gastronomicznymi. Niekontrolowanej migracji dzików można również próbować zapobiec. Litwa zatwierdziła w tym roku środki finansowe na budowę ogrodzenia na granicy z Białorusią w celu zapobieżenia migracji dzików przenoszących ASF. Wystąpiono również o wsparcie UE dla tego przedsięwzięcia. Wniosek z ubiegłego roku nie został jednak rozpatrzony pozytywnie. Ważne są również działania informacyjne dotyczące ASF wśród hodowców, szkolenia dla lekarzy weterynarii, kontrole bagażu podręcznego pasażerów i egzekwowanie zakazu wwozu produktów pochodzenia zwierzęcego do UE, kontrole na granicach prawidłowości czyszczenia i dezynfekcji pojazdów wjeżdżających na terytorium UE.

Opracowała: Ewa Siemieńska, FAMMU/FAPA