Wpływ konfliktu ukraińsko-rosyjskiego na rynek zbóż

Narastające obawy wraz ze zwiększającym się prawdopodobieństwem wystąpienia konfliktu zbrojnego pomiędzy Rosja i Ukrainą nie będą obojętne dla światowego rynku zbóż. Przy wystąpieniu działań wojennych należy spodziewać się przede wszystkim utrudnień w dostawach zbóż z rejonu Morza Czarnego, co mogłoby mieć wpływ na zmniejszenie konkurencji wśród eksporterów o kluczowe rynki zbytu, a tym samym spowodować wzrosty cen. Poza tym nawet jeśli nie nastąpi eskalacja sytuacji w regionie, to oba kraje mogą odnotować gorsze plony zbóż w związku z trudnościami finansowymi rolników.

Nadal dobre wyniki dotychczasowego eksportu

Jak do tej pory niepokoje związane z niestabilną sytuacja polityczną Ukrainy nie miały większego wpływu na wyniki eksportu zbóż zarówno w przypadku Ukrainy, jak i Rosji.

Jak poinformował ukraiński minister rolnictwa, w marcu br. eksport zbóż wzrósł do 2,98 mln ton wobec 2,82 mln ton miesiąc wcześniej. Większość sprzedaży stanowiła kukurydza - 2,6 mln ton. W ubiegłym  roku Ukraina odnotowała nadspodziewanie wysokie zbiory ziarna wynoszące aż 63 mln ton. Prognozowany eksport zbóż w całym sezonie 2013/14 również jest rekordowo wysoki i wynosi 33 mln ton.

Także wyniki rosyjskiego eksportu zbożowego w marcu br. w dalszym ciągu były dobre pomimo niestabilnej sytuacji w rejonie Morza Czarnego. W ubiegłym miesiącu Rosja wyeksportowała 2 mln ton ziarna, w tym 1,3 mln ton pszenicy, 593 tys. ton kukurydzy oraz 102 tys. ton jęczmienia. Ministerstwo Rolnictwa prognozuje rosyjski eksport zbóż w całym sezonie 2013/14 na 22 mln ton.

Ceny mogą rosnąć

Zaostrzenie się konfliktu może być czynnikiem wspierającym ceny zbóż, chociaż skala wpływu jest na tym etapie trudna do przewidzenia. Już obecnie jednak odnotowuje się ponowne niewielkie zwyżki notowań zbóż w kontraktach terminowych na CBoT.

Problemy finansowe mogą przełożyć się na pogorszenie plonów

Obecne problemy finansowe rolników w Rosji i na Ukrainie -przekładające się na mniejsze zużycie nawozów i słabą jakość nasion - mogą oznaczać zwiększenie wrażliwości zbóż jarych na ewentualne zmiany pogody. W przypadku Rosji jest to przede wszystkim skutek zaostrzania procedur przez zachodnie banki uczestniczące w finansowaniu transakcji w handlu m.in. zbożem. Z kolei w przypadku Ukrainy banki stosują podobne kroki wynikające z niestabilności politycznej kraju. Koszty produkcji dla ukraińskich rolników rosną też w związku z cenami paliw. Wzrost cen paliw to jeden z istotnych, negatywnych czynników podnoszących całkowite koszty produkcji zbóż w kolejnym sezonie. Jak poinformował minister rolnictwa kraju, od początku 2014 r. wzrosły one o 35-40%.

Analitycy firmy doradczej ProAgro informują, że ukraińscy rolnicy zostali zmuszeni do sięgania po tańsze krajowe nasiona oraz do zmniejszenia dawkowania nawozów. W tym roku wielu producentów wysiewa krajowe ziarno, które jest trzykrotnie tańsze niż importowane. Jego jakość jest jednak zdecydowanie niższa. Może to potencjalnie wpłynąć na ograniczenie zbiorów. Większość analityków jest w miarę optymistyczna w przewidywaniach tegorocznych zbiorów. Na Ukrainie są one prognozowane w przedziale od  55 do 59 mln ton, co w dalszym ciągu oznaczałoby dość dobry wynik.

Także rosyjscy producenci często decydują się na gorszej jakości nasiona i ograniczają zużycie nawozów w porównaniu z ubiegłym rokiem. Powodem takiego działania są również problemy finansowe – poinformował przewodniczący rosyjskiego związku zbożowego.

W tej sytuacji tylko sprzyjające warunki pogodowe mogą pomóc w uzyskaniu dobrych plonów. Jeśli pogoda dopisze, to Rosja może liczyć na zbiory w wysokości 90 mln ton, mniej jednak niż 92 mln ton zebrane w 2013 roku. Pesymizmu tego nie podziela jednak Ministerstwo Rolnictwa kraju, które w dalszym ciągu podaje oficjalną prognozę zbiorów w wysokości 95 mln ton.

Jednak niektóre niezależne ośrodki analityczne już zaczęły uwzględniać ten czynnik w prognozach dla Rosji i Ukrainy. Francuski Agritel w kwietniowym raporcie dokonał korekty wcześniejszych przewidywań tegorocznej produkcji zbożowej  w obu krajach. I tak prognoza zbiorów kukurydzy w Rosji i na Ukrainie została łącznie obniżona o 3,9 mln ton do 33,1 mln ton, tj. o 14,2% mniej niż sezon wcześniej. Przy czym większy spadek produkcji jest spodziewany dla Ukrainy – o 17,6% mniej niż rok wcześniej. Prognoza zbiorów pszenicy na Ukrainie została obniżona o 1,6 mln ton do 18,4 mln ton (o 16,5% mniej niż w 2013 r.), natomiast dla Rosji – o 1,8 mln ton do 48,1 mln ton (tj. o 7,8% mniej niż przed rokiem).

Zapowiedź dodatkowych bezcłowych kontyngentów dla Ukrainy w unijnym imporcie

W pierwszej połowie kwietnia br. Unia Europejska zrobiła kolejny krok w kierunku zapewnienia Ukrainie bezcłowego dostępu do rynku dla zbóż. Komisja Europejska zamierza otworzyć bezcłowe kontyngenty taryfowe dla zbóż z Ukrainy w wysokości 950 tys. ton pszenicy miękkiej i mąki pszennej, 400 tys. ton kukurydzy oraz 250 tys. ton jęczmienia. Propozycja będzie musiała być jeszcze zatwierdzona przez unijnych ministrów.

W dalszej kolejności - w ramach przygotowywanego pełnego porozumienia o wolnym handlu pomiędzy Unią i Ukrainą - kontyngenty dla zbóż mają wzrosnąć (w okresie najbliższych pięciu lat) do 1 mln ton dla pszenicy, 650 tys. ton dla kukurydzy oraz 350 tys. ton dla jęczmienia. Ustanowienie dodatkowych kontyngentów dla Ukrainy, gwarantujących bezcłowy dostęp zbóż do Unii, powinno potencjalnie umocnić pozycję kraju  na unijnym rynku. Nowe kwoty dla Ukrainy będą dodatkiem do już istniejących kontyngentów taryfowych obowiązujących w unijnym imporcie pszenicy niskiej jakości, kukurydzy i jęczmienia.

Ukraina posiada w sezonie 2013/14 znaczny potencjał eksportowy. Według prognoz, w sezonie 2013/14 ukraiński eksport zbóż może osiągnąć 33 mln ton wobec 23 mln ton w poprzednim sezonie. Dotychczas w tym sezonie największy udział w ukraińskim eksporcie zbożowym miała kukurydza – stanowiąca około dwóch trzecich wywozu. Eksport w dalszym ciągu jest kontynuowany, a jego tempo nie spada, pomimo politycznej niestabilności kraju. Ukraina eksportuje kukurydzę przede wszystkim do Unii Europejskiej, a wśród największych odbiorców znajdują się kraje południowej Europy oraz Holandia. Ukraina dostarcza ponad połowę całego unijnego importu tego gatunku – poinformowali analitycy Strategie Grains. Według danych Eurostat, w ubiegłym sezonie Unia zaimportowała 7,5 mln ton kukurydzy z Ukrainy, około 1 mln ton pszenicy oraz mniej niż 50 tys. ton jęczmienia.

Niezwykle trudno na tym etapie ocenić wpływ zaostrzenia się konfliktu na Ukrainie na światowy rynek zbóż. Będzie to zapewne czynnik wspierający ceny, jednak nie należy zapominać o prognozowanej wysokiej podaży ziarna w skali świata, na którą złożą się zarówno obfite zapasy, jak i spodziewane dobre zbiory w kolejnym sezonie. Wiele będzie zależeć od skali ewentualnych działań zbrojnych i ich skutków dla eksportu z basenu Morza Czarnego. Natomiast sam spadek produkcji w obu krajach spowodowany gorszym plonowaniem nie powinien mieć większego wpływu na kształtowanie się cen na rynku światowym.

Autor: Maria Kosewska (FAMMU/FAPA)