Będzie nowa forma pomocy potrzebującym

Już w minionym roku Komisja Europejska zaproponowała utworzenie nowej formy funduszu zapewniającego pomoc osobom najbardziej potrzebującym w UE. Fundusz wspierałby programy państw członkowskich, które zapewniają żywność dla osób najbardziej potrzebujących oraz odzież i inne podstawowe artykuły osobom bezdomnym oraz dzieciom w trudnej sytuacji materialnej. Wniosek w tej sprawie został przekazany do Parlamentu Europejskiego i Rady Ministrów Unii Europejskiej w celu zatwierdzenia, a na początku przyszłego roku powinniśmy poznać nowe, ostateczne projekty przepisów.

Przypomnijmy, iż do tej pory dotychczasowy program dystrybucji żywności (funkcjonujący od roku 1987) wśród osób najbardziej potrzebujących był finansowany z budżetu unijnego w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i rozprowadzał około 500 tys. ton żywności rocznie na rzecz osób najbardziej potrzebujących. Program został stworzony w celu odpowiedniego wykorzystania występujących wówczas nadwyżek rolnych. W związku z prognozowanym wyczerpaniem zapasów interwencyjnych oraz ich znaczną nieprzewidywalnością w latach 2011-2020 w wyniku kolejnych reform wspólnej polityki rolnej, program ten zostanie zakończony z końcem 2013 r., a proponowany Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym zastąpi i udoskonali dotychczasowy system. Nowy program nie będzie już finansowany jak dotychczas ze Wspólnej Polityki Rolnej, ale z Europejskiego Funduszu Społecznego.

Komisja przewiduje budżet w wysokości 3,5 mld euro dla tego funduszu na lata 2014-2020,   z czego państwa członkowskie byłyby odpowiedzialne za pokrycie 15% kosztów swoich programów krajowych, natomiast pozostałe 85% kosztów byłoby finansowane z funduszu.

W ramach proponowanego funduszu państwa członkowskie mogłyby ubiegać się o środki finansowe na wsparcie programów operacyjnych na lata 2014-2020 realizowanych w ramach programów zapewniających – za pośrednictwem organizacji partnerskich – żywność dla osób najbardziej potrzebujących oraz odzież i inne podstawowe artykuły (np. obuwie, mydło i szampon) osobom bezdomnym i dzieciom w trudnej sytuacji materialnej.

Rozwiązania przedstawione we wniosku dałyby władzom krajowym znaczną elastyczność w zakresie planowania i realizacji pomocy zgodnie z ich programami krajowymi. Określenie szczegółowych kryteriów przyznania pomocy należy do obowiązków państw członkowskich lub nawet organizacji partnerskich, ponieważ są one najbardziej właściwymi podmiotami mogącymi ukierunkować pomoc z uwzględnieniem lokalnych potrzeb.

Organizacje partnerskie, często pozarządowe, byłyby odpowiedzialne za dostarczanie żywności i innych artykułów osobom najbardziej potrzebującym. Aby zrealizować cele funduszu dotyczące spójności społecznej, organizacje partnerskie byłyby zobowiązane nie tylko do świadczenia pomocy materialnej osobom najbardziej potrzebującym, lecz również do podejmowania podstawowych działań mających na celu ich integrację społeczną. Fundusz mógłby również wspierać tego rodzaju środki towarzyszące.

Organy krajowe mogłyby korzystać z funduszu poprzez zakup żywności lub innych artykułów i udostępniania ich organizacjom partnerskim albo poprzez udostępnianie środków finansowych organizacjom partnerskim, które same przeprowadzałyby te działania. Wniosek przewiduje również możliwość korzystania z żywności przechowywanej w ramach dostępnych zapasów interwencyjnych.

Spośród 116 milionów osób w UE zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym około 40 milionów dotkniętych jest skrajną deprywacją materialną, której jedną z cech głównych jest brak dostępu do odpowiedniej ilości i jakości żywności.

W dotychczasowym programie „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej” uczestniczyło 19 państw, w tym od roku 2004 Polska. W ostatnich latach Komisja Europejska przeznaczała na jego realizację ok. 500 mln euro rocznie, a Polska była trzecim państwem po Włoszech i Hiszpanii pod względem wielkości budżetu przeznaczonego na pomoc najbiedniejszym. W poprzednich latach pomoc dostarczana była od marca do grudnia, jednak w tym roku Komisja Europejska wyraziła zgodę na wydłużenie terminu dostaw do końca lutego 2014 r. W przypadku Polski wartość programu w poszczególnych latach wynosiła: w 2011 roku 75,4 mln euro, w 2012 – 75,3 mln euro, a w bieżącym 2013 roku – 76,9 mln euro. W sumie w latach 2004 - 2013 Komisja przeznaczyła środki finansowe i towary z zapasów interwencyjnych o wartości 623 mln euro, czyli ok. 2,5 mld zł. W tym czasie za pośrednictwem Agencji Rynku Rolnego  ubogim przekazano 925 tys. ton artykułów spożywczych. Szacuje się, że Polska mogłaby otrzymać z nowego budżetu UE na nowy program wsparcia około 420 mln euro na siedem lat, czyli po ok. 60 mln euro rocznie.

W Polsce wdrażaniem Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebujących będzie się zajmować Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (instytucja zarządzająca) i Agencja Rynku Rolnego (instytucja pośrednicząca).

Opracowanie: Dagmara Długokęcka FAMMU/FAPA na podstawie Komisji Europejskiej i ARR