UE zagrożona afrykańskim pomorem świń

Wysokie tempo rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń (ASF) w Rosji oraz pojawienie się  w ostatnim czasie choroby na Ukrainie i Białorusi zagraża Unii Europejskiej i innym krajom ościennym, stanowiąc poważny problem globalny. Po raz pierwszy chorobę zanotowano w 1903 r. w Afryce Południowej. Obecnie wirus ASF występuje w kilku rejonach świata – w Afryce, w Rosji, a od czerwca 2013 r. również na Białorusi. W ubiegłych latach występował również w krajach z regionu Kaukazu – w Armenii, Azerbejdżanie i Gruzji, a w 2012 r. pojawił się na Ukrainie. Od 2009 r. do  września 2013 r. na terenie Rosji zanotowano 261 przypadków ASF.

Afrykański pomór świń jest to szybko szerząca się wirusowa choroba świń o przebiegu ostrym lub przewlekłym. Choroba dotyka świnie domowe i dziki, powodując duże straty gospodarcze. Źródło zakażenia stanowią chore świnie, rezerwuarem są dziki. Na chorobę nie ma szczepień. Wirus afrykańskiego pomoru świń jest odporny na wysoką temperaturę, procesy gnilne, wędzenie, krótkotrwałe gotowanie, wysychanie, potrafi przetrwać do sześciu miesięcy w mięsie mrożonym. Choroba nie jest groźna dla ludzi, lecz śmiertelność trzody chlewnej jest wyjątkowo wysoka. Najczęstszym sposobem zakażenia jest bezpośredni lub pośredni kontakt z zakażonymi zwierzętami. Wirus może się rozprzestrzeniać między gospodarstwami również przez zakażoną paszę, wodę, wyposażenie czy też skarmianie zwierząt odpadami kuchennymi. Kolejnym ważnym czynnikiem przenoszenia się choroby jest niekontrolowana migracja dzików. Wirus ASF może przedostać się na teren UE zarówno od północy – przez Białoruś, Litwę i Polskę, jak i od południa – przez Ukrainę, Rumunię i Austrię. W 2012 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) wydała ostrzeżenie o wysokim zagrożeniu przeniesienia wirusa afrykańskiego pomoru świń. FAO zaapelowało do władz weterynaryjnych w całym zagrożonym regionie o wzmożenie działań zapobiegawczych oraz zaleciło zakaz karmienia świń odpadami gastronomicznymi.

Pierwszy przypadek afrykańskiego pomoru świń na Białorusi został oficjalnie zgłoszony do Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) w czerwcu br. Chorobę wykryto w gospodarstwie hodowlanym trzody chlewnej w obwodzie grodzieńskim, graniczącym z Polską i Litwą. Kraje ościenne wprowadziły zakazy importu z Białorusi żywca, materiału genetycznego, mięsa i produktów wieprzowych oraz pasz dla zwierząt. Od tego czasu zanotowano 4 kolejne ogniska pomoru – dwa u świń i dwa u dzików. Białoruskie władze planują radykalnie zmienić zasady hodowli trzody chlewnej w kraju, m.in. wdrożyć nowe wymogi ochrony biologicznej gospodarstw. Rolnicy będą również wkrótce mogli kupować pasze tylko z określonych firm zatwierdzonych dekretem rządu. W celu zmniejszenia ryzyka rozprzestrzeniania się choroby jedna czwarta krajowej populacji dzików została już odstrzelona.

We wrześniu br. Komisja Europejska uzgodniła przyznanie środków finansowych na działania zapobiegawcze przeciwko afrykańskiemu pomorowi świń na terenie UE. Program będzie współfinansowany przez Unię na kwotę ok. 2,5 mln euro i jest skierowany do czterech państw członkowskich najbardziej zagrożonych przeniesieniem wirusa  – Polski, Litwy, Łotwy i Estonii. Działania zapobiegawcze objęte finansowaniem to m. in. czyszczenie i dezynfekcja pojazdów, nadzór i badania laboratoryjne, kampanie ostrzegawcze, a także stosowanie środków odstraszających dziki oraz prewencyjny ubój świń w gospodarstwach przydomowych na obszarach wysokiego ryzyka. W przypadku wystąpienia choroby na obszarze UE, Komisja Europejska  jest również gotowa pokryć i współfinansować bezpośrednie straty z funduszu weterynaryjnego, a także rozważyć uruchomienie wyjątkowych środków wsparcia na wypadek poważnych zakłóceń rynku.

Jak do tej pory w Polsce nigdy nie notowano jeszcze afrykańskiego pomoru świń. Jednak ze względu na duże ryzyko pojawienia się tej choroby, krajowe służby weterynaryjne zabezpieczają przejścia graniczne w maty dezynfekcyjne i nadzorują kontrolę stanu czystości pojazdów transportujących zwierzęta. Przeprowadzono szkolenia przypominające dla powiatowych lekarzy weterynarii oraz akcje uświadamiające dla rolników dotyczące choroby oraz zasad postępowania w przypadku jej wystąpienia. Służba Celna kontroluje bagaże podręczne pasażerów wjeżdżających do Polski, produkty pochodzenia zwierzęcego są konfiskowane i niszczone. Wykrywane są również próby przemytu żywności. W trakcie badań monitoringowych w kierunku ASF w pasie przygranicznym pobierane są próby od dzików i świń. Dotychczas nie stwierdzono dodatnich wyników tych badań. W sierpniu br. na terenie województw lubelskiego, podlaskiego i mazowieckiego ustalono obszary zagrożone wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń.

Opracowanie: Ewa Siemieńska, FAMMU/FAPA