Cukier nie może być tańszy?

Koszty produkcji cukru w kluczowych rejonach dla jego wytwarzania są obecnie wyższe niż ceny rynkowe. Zmniejszyć je będzie trudno, co może oznaczać, że o tanim cukrze trzeba będzie zapomnieć.  

Obecnie giełdowe ceny cukru surowego są wyższe niż koszty produkcji w Brazylii. Także cukier biały jest droższy w Indiach niż na giełdzie. Pierwszy kraj jest jego największym na świecie producentem i eksporterem, drugi największym konsumentem i znaczącym eksporterem. Bilans podażowo-popytowy w tych krajach jest kluczowy dla światowego poziomu cen.

Zdaniem brazylijskiej firmy analitycznej Datagro koszty produkcji cukru w Brazylii wynoszą obecnie około 20-21 centów za funt, czyli około 440-460 USD/t. Z kolei w Indiach na początku marca 2013 roku ceny cukru białego były o ¼ wyższe niż na londyńskiej giełdzie.

Światowy rynek cukru trzeci sezon z rzędu będzie charakteryzować się nadwyżką produkcji nad konsumpcją, która w sezonie 2012/13 wyniesie około 10 mln ton. Zaczynają rosnąć zapasy. Taka sytuacja przemawia za spadkiem cen, co można obserwować od ponad roku na giełdach. Ceny są jednak obecnie niższe niż koszty produkcji w kluczowych regionach i taka sytuacja nie może długo się utrzymać.

Uniwersytet w Sao Paulo wyliczył, że koszty operacyjne brazylijskich cukrowni rosły ostatnio w tempie 4% rocznie. Zwiększana była także wysokość płacy minimalnej. Cukier i bioetanol taniały zaś – spadki w ujęciu rocznym wyniosły odpowiednio 21% i 11-15%. Najbardziej jednak dotkliwe dla sektora okazały się fatalne zbiory z 2011 roku, kiedy ich poziom po raz pierwszy od dekady nie wzrósł w ujęciu rocznym, ale jeszcze wyraźnie spadł do 493 mln ton w rejonie środkowo-południowym kraju, gdzie zbiera się około 90% trzciny cukrowej w Brazylii. Powodem były niekorzystne warunki pogodowe. Możliwości przerobowe ponad 300 brazylijskich cukrowni są o około 120 mln ton większe od uzyskanego wówczas wyniku. Sektor nie może też za bardzo zarabiać na bioetanolu, bo ceny benzyny są regulowane, żeby stabilizować inflację. Bioetanol musi być dodatkowo tańszy od benzyny o około 1/3, bo o tyle jest mniej wydajny od niej energetycznie. Władze postanowiły jednak podnieść o 5 pp. do 25% obowiązkowy próg blendingu bioetanolu z benzyną, co wygeneruje większy popyt. Planowane są także ulgi podatkowe dla paliwa z trzciny cukrowej. Rosnąca opłacalność produkcji bioetanolu może zatem zachęcić producentów do przeznaczania większej ilości trzciny do wytwarzania paliwa kosztem cukru. Deprecjacja reala pomaga jednak utrzymać opłacalność produkcji cukru, której większość trafia na eksport (światowy handel cukrem jest na ogół rozliczany w dolarach). W relacji rocznej w marcu 2013 roku brazylijski real stracił do amerykańskiego dolara 17%.

Brazylijczycy zdecydowanie intensyfikują uprawy trzciny cukrowej, powiększając jej areał i odmładzając plantacje. Zdaniem naukowców z Uniwersytetu z Sao Paulo większe zbiory i dalsze osłabianie reala wobec dolara powinny w ciągu 5 lat obniżyć koszty produkcji do 16-17 centów za funt, czyli 352-375 USD/t. Taki poziom nie jest dużo niższy od cen giełdowych w marcu 2013 roku (około 395-414 USD/t), co może sugerować, że cukier po prostu nie może być tańszy. Do brazylijskich cen zbytu oczywiście należy doliczyć jeszcze koszty frachtu, załadunku, ubezpieczenia, przepakowania, marżę, cło itd., co powoduje, że cena detaliczna będzie znacznie wyższa – zwłaszcza w odległym kraju. Trzeba też pamiętać, że krzywa cen cukru na świecie jest sinusoidą – naprzemiennie występują po sobie okresy wysokich i niskich cen.

Na obniżki cen w Indiach raczej nie ma co liczyć, bo władze zachęcają rolników do uprawy trzciny cukrowej poprzez sukcesywne podnoszenie ceny minimalnej na trzcinę cukrową. W sezonie 2013/14 wzrośnie ona o ¼ do 21 tysięcy rupii indyjskich za tonę. Ta cena obowiązuje w całym kraju, a władze stanowe, gdzie są największe uprawy trzciny cukrowej, dodatkowo ustalają własną, wyższą cenę minimalną.

Nie można oczywiście zapominać, że w przypadku upraw polowych i produkcji opartej na tego rodzaju surowcu w dużej mierze karty rozdaje pogoda. Najlepszym tego przykładem jest wspomniane wyżej załamanie zbiorów w Brazylii. Podobna sytuacja miała miejsce w 2008 roku w Indiach, kiedy to skutek niekorzystnych warunków pogodowych i niskiej opłacalności uprawy trzciny cukrowej wielu rolników wycofało się z jej uprawy. W efekcie produkcja spadła o ponad 40% do niespełna 15 mln ton, a Indie przez 3 lata były importerem netto. To właśnie popyt z tego kraju w dużej mierze napędzał spiralę cen, które sięgnęły wówczas rekordowych poziomów.

Łukasz Chmielewski FAPA/FAMMU