Produkty regionalne i tradycyjne – przyszłością Unii Europejskiej?

Pod koniec marca bieżącego roku Komisja Europejska przyjęła komunikat o tytule „Działania promocyjne i informacyjne dotyczące produktów rolnych: strategia o dużej wartości dodanej w celu promowania smaków Europy”. Ten komunikat to drugi etap procesu reformy polityki promocyjnej zapoczątkowanej w lipcu 2011 roku, której celem jest zapewnienie większego dynamizmu i większej konkurencyjności sektora rolno-spożywczego, a także promowanie inteligentnego, trwałego i sprzyjającego integracji wzrostu.

Do najważniejszych celów przyszłej polityki promocyjnej należą następujące zagadnienia:
- rzeczywista europejska wartość dodana;
- bardziej atrakcyjne, skuteczniejsze programy,
- prostsze i skuteczniejsze zarządzanie;
- nowe synergie między różnymi instrumentami promocji.

Komunikat uwzględnia wnioski z dogłębnej refleksji, zapoczątkowanej w lipcu minionego roku przyjęciem zielonej księgi w sprawie działań promocyjnych i informacyjnych dotyczących produktów rolnych jako sztandarowych działań zwiększających konkurencyjność rolnictwa UE, która wywołała szeroko zakrojoną debatę publiczną. Komunikat uwzględnia także elementy przeprowadzonej w 2011 roku oceny zewnętrznej dotyczącej aktualnej polityki promocyjnej.

Przypomnijmy, iż obecnie obowiązujące przepisy w zakresie promocji branży rolno-spożywczej powstały w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Na przestrzeni lat były one wielokrotnie dostosowywane, zwłaszcza w związku ze wzrostem liczby znaków jakości. Unijny budżet przeznaczony na promocję w roku 2011 wyniósł 47 mln euro, zaś na 2012 rok przewidziano kwotę 55 mln euro. W latach 2001 do 2011 r. zatwierdzono 518 programów, głównie obejmujących okresy trzyletnie, łącznie na kwotę 576 mln euro pochodzącą z budżetu UE. Ponadto w okresie 2001-2011 większość programów skierowana była na rynek unijny (70% programów i ich wartości), a około 9% programów miało charakter wielonarodowy (realizowane były przez kilka państw członkowskich).

Między innym spora ilość funduszy unijnych kierowana jest na działaniami promocyjne dla unijnych produktów rolnych o oznaczeniach pochodzenia geograficznego – czyli rolne produkty regionalne i tradycyjne, które mogą zostać zarejestrowane przez Komisję Europejską jako:

Chroniona Nazwa Pochodzenia -(Protected Designation of Origin, PDO) - jest kategorią produktów wytwarzanych w konkretnym regionie, miejscu lub (wyjątkowo) w państwie. Nazwa tego miejsca lub regionu zastrzeżona jest dla konkretnego produktu chronionego i nie może być używana jako nazwa produktów wytwarzanych gdzie indziej lub wg. innych receptur. Nazwa może być wykorzystywana dla produktów, których wytwarzanie jest związane z jakimś regionem geograficznym, czy określonym miejscem. Nazwa tego rejonu jest już zazwyczaj zawarta w nazwie produktu, a produkt ten musi zawdzięczać swoją jakość lub cechy charakterystyczne (np: kolor, konsystencję, smak) właśnie temu konkretnemu środowisku (klimat, jakość gleby, etc). Istotnym jest, aby cały proces produkcji (aż do powstania produktu finalnego) odbywał się na konkretnie określonym obszarze geograficznym.

Chronione Oznaczenie Geograficzne - (Protected Geographical Indication, PGI) - jest również kategorią produktów wytwarzanych w konkretnym regionie, miejscu lub (wyjątkowo) w państwie. Związek produktu z regionem nie musi być jednak tak ścisły jak w wypadku produktu z Chronioną Nazwą Pochodzenia. Wyrób chroniony musi być produkowany w regionie, z którego wynika jego nazwa, ale przebiegać tam musi tylko jedna z faz wytwarzania (produkcja, przetwarzania lub przygotowanie). W tym jednak przypadku wystarczy tylko, aby jeden z etapów procesu wytwarzania odbywał się na określonym obszarze. Wyrób musi mieć silny związek z miejscem pochodzenia. Cechy wyrobu nie muszą jednak wynikać bezpośrednio z charakteru przyrodniczego lub kulturowego miejsca powstania.

Gwarantowana Tradycyjna Specjalność - (Traditional Speciality Guaranteed, TSG) – to kategoria produktów chronionych ze względu na tradycyjny sposób produkcji, skład lub wykonanie z tradycyjnych surowców. W przeciwieństwie do dwóch powyższych kategorii, produkt ten może być produkowany na całym terenie kraju składającego wniosek o rejestrację. Ten typ ochrony produktu nie obejmuje jego nazwy, która w niektórych przypadkach może nadal być używana do nazywania produktów nie odpowiadających chronionej recepturze. Produkt G.T.S. powinien: być produkowany przy użyciu tradycyjnych surowców, lub charakteryzować się tradycyjnym składem, sposobem produkcji lub przetwarzania. Nazwa produktu musi być sama w sobie specyficzna lub wyrażać specyficzny charakter produktu rolnego lub środka spożywczego. Nazwa musi być tradycyjna i zgodna z przepisami krajowymi lub być przyjęta zwyczajowo.

Autor: Dagmara Długokęcka FAMMU/FAPA