„Owoce w szkole” – jednak było warto!

Jedną z zasad działania unijnego Programu „Owoce w szkole” jest regularna ocena skuteczności tego właśnie programu, a obowiązek ten nałożony jest na wszystkie kraje członkowskie współuczestniczące w przedsięwzięciu. W przypadku Polski ocena skuteczności przeprowadzona została przez Instytut Żywności i Żywienia, a uwzględnił on w swych badaniach dane za rok szkolny 2010/2011 – czyli okres drugiego roku realizacji tego programu w polskich szkołach.

Celem omawianej oceny było przede wszystkim wykazanie skuteczności w realiach polskich tego programu – z uwzględnieniem zmian nawyków żywieniowych wśród dzieci poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw w ich codziennej diecie oraz sprawdzenie wiedzy na temat zdrowego odżywiania wśród dzieci szkolnych. Badaniem objęto nie tylko dzieci z klas III biorące udział w Programie „Owoce w szkole” ale także ich rodziców oraz szkolną kadrę dydaktyczną, na terenie 5 polskich województw.

Do najważniejszych wniosków należy zaliczyć:

1)      Program Owoce w szkole przyczynił się do istotnego wzrostu spożycia owoców i warzyw

Na zakończenie programu spożycie owoców i warzyw ogółem w dni szkolne było wyższe o 21% w grupie dzieci uczestniczących w programie, w porównaniu do grupy dzieci nieuczestniczących w programie, łączne spożycie owoców i warzyw w dni szkolne wynosiło w grupie dzieci uczestniczących w programie 376 g, a w grupie nieuczestniczącej 310 g. Tym samym zapewnienie porcji owoców i warzyw w szkole bezpłatnie jest efektywną strategią prowadzącą do zwiększenia spożycia owoców i warzyw przez dzieci. Jeśli zmiany tej wielkości byłyby utrzymane w kolejnych latach, mogą korzystnie wpłynąć na poprawę sposobu żywienia uczniów i tym samym wpłynąć na ich stan zdrowia w przyszłości.

2)      Udział w programie Owoce w szkole zmienił na bardziej pozytywne nastawienie dzieci do jedzenia owoców

Na zakończenie programu dzieci rzadziej odpowiadały, iż wolą zjeść coś słodkiego zamiast owoców. Udowodniono, iż udostępnienie wszystkim uczniom w klasie owoców i warzyw do spożycia wpłynęło pozytywnie na zachowania tych dzieci, które wcześniej z różnych przyczyn nie jadały owoców w szkole – widząc zachęcający przykład kolegów jedzących owoce i warzywa, same chętnie po nie sięgały.

3)      Wiedza dzieci na temat prawidłowego żywienia

Program Owoce w szkole wpłynął na zwiększenie wiedzy dzieci z zakresu prawidłowego żywienia. Dzieci uczestniczące w programie częściej wiedziały, ile porcji owoców i warzyw powinny codziennie spożywać (33,5% dzieci) niż dzieci nieuczestniczące w programie (22,8% dzieci). Wiedza dzieci na ten temat wyraźnie wzrosła w wyniku uczestnictwa w programie (z 23,6% dzieci przed przystąpieniem do programu do 33,5% w okresie po jego zakończeniu).

4)      Wybrane zachowania żywieniowe rodziców oraz ich wiedza na temat prawidłowego żywienia

Uczestnictwo dziecka w programie spowodowało korzystną zmianę zachowań rodziców odnoszących się do żywienia dzieci. Program zmotywował rodziców dzieci biorących w nim udział do częstszego zachęcania dzieci do spożywania owoców i warzyw, oraz wpłynął na zwiększenie częstotliwości podawania przez rodziców dzieciom uczestniczącym w programie owoców między posiłkami w porównaniu do rodziców dzieci nieuczestniczących. Rodzice stali się bardziej świadomi tego, że spożywanie owoców i warzyw nie tylko wpływa na ogólny stan zdrowia, czy zapobiega różnym chorobom, lecz także wpływa na utrzymanie prawidłowej masy ciała. Jak wynika z badań pozytywne zachowania żywieniowe uczniów w szkole mogą wpływać na zachowania żywieniowe rodziców, a zwłaszcza na zmianę postaw odnośnie żywienia dzieci. Zmiana nawyków żywieniowych zarówno wśród osób dorosłych, jak i wśród dzieci jest jednak procesem długotrwałym, wymagającym ciągłości i powtarzalności prozdrowotnych zachowań. Edukacja żywieniowa rodziców jest niezwykle istotna, gdyż dokonywane przez nich wybory, wspólne spożywanie posiłków, dostępność w domu określonych produktów kształtują nawyki dzieci. Weekendowe wybory żywieniowe dzieci zdeterminowane są zwyczajami w środowisku rodzinnym. Zdecydowana większość ankietowanych rodziców dzieci uczestniczących w programie „Owoce w szkole” pozytywnie oceniła program – aż 88% rodziców odpowiedziało, że program jest bardzo dobry lub dobry.

Aby utrzymać i wzmocnić dotychczasowe rezultaty programu szkoły powinny zintensyfikować działania edukacyjne dla uczniów dotyczące prawidłowego żywienia, ze szczególnym uwzględnieniem roli owoców i warzyw w codziennej diecie. Działania te powinny zachęcać uczniów do samodzielnego dokonywania prozdrowotnych wyborów żywieniowych. Skuteczność programu zależy od konsekwencji i atrakcyjności podejmowanych działań. Działania skierowane do dzieci powinny zostać uzupełnione działaniami mającymi na celu edukację rodziców w zakresie prawidłowego żywienia dzieci.

Autor: Dagmara Długokęcka FAMMU/FAPA