Co może oznaczać zniesienie kwot produkcyjnych na cukier w UE?

Komisja Europejska chce zniesienia kwot produkcyjnych na cukier, upatrując w tym szansy na rozwój sektora. Ich brak może jednak przynieść także negatywne konsekwencje.

Propozycja zmian uregulowań w unijnym sektorze cukru zakłada zniesienie kwotowania jego produkcji z końcem sezonu 2014/15 (październik/wrzesień). W tym samym terminie zostaną zniesione także cena minimalna na buraki cukrowe i opłata produkcyjna, a oddzielna płatność cukrowa dla plantatorów przestanie być wypłacana.
Obecnie kwota produkcyjna na cukier wynosi dla całej UE 13,3 mln ton, w tym 1,4 mln ton dla Polski. Unia musi sprowadzać około 3 mln ton, żeby zaspokoić wewnętrzne zapotrzebowanie, Polska zaś przynajmniej 200 tys. ton. Możliwości produkcyjne Polski są duże większe niż przyznany limit. Jego niski poziom zmusza do obniżenia produkcji, bo za wprowadzenie na rynek nadwyżek grozi wysoka kara (500 EUR/t). Cukier pozakwotowy trzeba wyeksportować do krajów trzecich, przeznaczyć na cele przemysłowe (np. bioetanol) w UE, przenieść na poczet produkcji w następnym sezonie lub zniszczyć. Limit eksportowy Światowej Organizacji Handlu WTO dla UE i ilość cukru, jaka może trafić do unijnego przemysłu niespożywczego, jest mniejsza niż wysokość nadwyżek.
Obecna sytuacji jest kuriozalna. UE, mogąc produkować dużo cukru, nie może tego jednak robić zgodnie z prawem. UE oczywiście produkuje więcej cukru niż może i ma problem z zagospodarowaniem nadwyżek. Dlatego też obecny system kwotowania produkcji nie ma racji bytu. Brak kwot pozwoliłby na produkcję takiej ilości cukru, która uniezależniłaby UE od importu. Warunkiem takiego scenariusza jest jednak konkurencyjność cenowa unijnego cukru wobec brazylijskiego czy hinduskiego (można ją utrzymać, np. dzięki wysokiemu cłu). Konieczne jest też utrzymanie odpowiednio wysokiej ceny za buraki cukrowe (cena minimalna zostanie zniesiona), gdyż jej wysokość jest kluczowa dla opłacalności upraw.
Według nieoficjalnych szacunków KE zniesienie kwot produkcyjnych spowoduje wzrost upraw buraków cukrowych do 2020 r. o 1,9% i spadek cen cukru w UE o 8,2% w tym okresie. Od 2016 do 2020 r. ma też wzrosnąć eksport cukru z UE o 6,9%, a import spaść o 4,7%, ale blok pozostanie importerem netto.  
Średni plon technologiczny cukru (ilość cukru w przeliczeniu na hektar upraw buraków cukrowych) w Polsce jest jednym z niższym w UE i wynosi w sezonie 2011/12 8,7 t/ha. Średnia unijna to 11,5 t/ha (więcej o prawie 1/3). Wskaźnik ten we Francji wynosi 13,4 t/ha, a w Niemczech 11,3 t/ha. Te dane stawiają w niekorzystnym świetle konkurencyjność i opłacalność upraw buraków cukrowych w Polsce. Trzeba jednak pamiętać, że potencjał produkcyjny jest duży, o czym świadczą choćby wyniki sprzed kilku lat, kiedy produkcja cukru w Polsce wynosiła po 2 mln ton.
Zniesienie kwot produkcyjnych może pociągnąć za sobą dalszą koncentrację upraw buraków cukrowych i tym samym produkcji cukru w UE. Koncentracja obniża koszty produkcji, ale nie jest korzystna z punktu widzenia klienta, bo obniża konkurencyjność, przez co maleje presja na obniżkę cen. Średnie plonowanie buraków cukrowych we Francji i Niemczech rośnie z roku na rok i obecnie wynosi odpowiednio około 92 i 74 t/ha. W Polsce plony wynoszą około 55 t/ha, prawie 60% udziałów w produkcji cukru mają niemieckie koncerny, które w części należą do tamtejszych plantatorów buraków cukrowych. Zasadnym pytaniem jest zatem, czy w ich interesie będzie utrzymanie upraw i produkcji w Polsce, czy też może ich dalsza intensyfikacja w rodzimym kraju (a produkcja trafiałaby częściowo na eksport, np. do Polski właśnie)?

Autor: Łukasz Chmielewski FAPA/FAMMU