Problemy zaopatrzeniowe unijnego rynku cukru

Rosnąca produkcja cukru w UE przekracza limity produkcyjne, generując nadwyżki. Jednocześnie jednak Wspólnota musi importować cukier.

Komisja Europejska prognozuje, że w sezonie 2011/12 (październik/wrzesień) produkcja cukru wzrośnie o 13% do 17,827 mln ton. Kwota produkcyjna w wysokości 13,3 mln ton zostanie zatem przekroczona aż o 4,87 mln ton. Sezon wcześniej ilość wytworzonego cukru pozakwotowego była mniejsza o połowę! Najwyższe nadwyżki będą udziałem Francji – aż 1,7 mln ton, i Niemiec – 1,6 mln ton. KE szacuje, że produkcja w Polsce wzrośnie do 1,71 mln ton, a nadwyżka produkcyjna wyniesie 305 tys. ton. Wysoka nadwyżka produkcyjna będzie także udziałem Wielkiej Brytanii, Holandii i Belgii (łącznie prawie 600 tys. ton).

W sezonie 2011/12 najwięcej cukru spośród unijnych krajów wytworzy Francja – ponad 4,7 mln ton, tuż za nią znajdują się Niemcy z produkcją blisko 4,5 mln ton. Na trzecim miejscu plasuje się Polska. Produkcja w Wielkiej Brytanii zbliży się do 1,3 mln ton, w Holandii nieznacznie przekroczy jeden milion. W tych pięciu krajach produkuje się prawie ¾ unijnego cukru, ponad połowa zaś jest wytwarzana we Francji i Niemczech.

Spożycie cukru w UE wynosi rocznie około 16 mln ton i jest dość stabilne w ostatnich latach. Produkcja cukru szacowana na ponad 17,8 mln ton spokojnie mogłaby zaspokoić potrzeby Wspólnoty. Jednak na cele konsumpcyjne w UE może zostać wykorzystany jedynie cukier wyprodukowany w ramach kwot produkcyjnych, czyli limitów przydzielonych każdemu państwu. Unijna kwota produkcyjna na cukier jest mniejsza o prawie 3 mln ton od konsumpcji. Dlatego też UE musi importować cukier i co więcej robi to, mimo że sama może produkować (i produkuje) wystarczająco dużo cukru. Różnica między wysokością kwoty a faktyczną produkcją to cukier pozakwotowy – nie może on zostać wykorzystany na cele konsumpcyjne we Wspólnocie. Taka sytuacja jest efektem wprowadzonej w 2006 r. reformy unijnego rynku cukru. Obecne przepisy będą obowiązywać do 2015 r., a po tym terminie Komisja planuje znieść limity produkcyjne. Konieczność importu dla zaspokojenia wewnętrznego zapotrzebowania na cukier sprawia, że ceny cukru są w większym stopniu uzależnione od jego notowań na giełdach i mogą być bardziej podatne na duże wahnięcia (zarówno wzrosty, jak i spadki).  

Zgodnie z unijnym prawodawstwem cukier pozakwotowy musi zostać wyeksportowany do krajów trzecich lub zostać wykorzystany w sektorze przemysłowym (bioetanol, kosmetyki –zastosowania pozaspożywcze) albo zostać przeniesiony na poczet produkcji w kolejnym sezonie – w przeciwnym razie należy albo zapłacić karę albo zutylizować cukier.

Uzgodniona na forum WTO kwota eksportowa dla UE wynosi rocznie 1,37 mln ton. Przeniesienie cukru sprawia, że w kolejnym sezonie produkcja kwotowa jest niższa właśnie o wolumen przeniesienia – w sytuacji wytwarzania nadwyżek rok po roku, powoduje to spiętrzenie problemów związanych z zagospodarowaniem cukru pozakwotowego. Wg danych KE zużycie cukru w sektorze przemysłowym wynosi 1,5-2,0 mln ton rocznie.

KE w tym sezonie z pewnością zdecyduje się także na wprowadzenie cukru pozakwotowego na rynek unijny. Trudno oszacować jego wolumen – raczej nie będzie to mniej niż w poprzednim sezonie (500 tys. ton). Przekroczenie limitu eksportu uzgodnionego w ramach WTO wydaje się obecnie niemożliwe – światowy rynek cukru wchodzi teraz w fazę nadprodukcji, wówczas charakteryzował się wysokim deficytem windującym w górę ceny. Przekroczenie limitu WTO mogłoby skutkować procesem przeciwko UE i w razie przegranej karami finansowymi.

Bardzo duży wolumen cukru pozakwotowego w sezonie 2011/12 jest wyzwaniem dla unijnych decydentów. W sytuacji problemów zaopatrzeniowych na unijnym rynku, które nie mogą zostać szybko zaspokojone przez tani import, logicznym rozwiązaniem wydaje się wprowadzenie większego wolumenu cukru pozakwotowego na unijny rynek.

Autor: Łukasz Chmielewski FAPA/FAMMU