KSOW: Biogazownie rolnicze

WPR po 2013 roku

Pogłębiające się zmiany klimatu i rosnące zanieczyszczenie środowiska sprawiają, że zwraca się coraz większą uwagę na możliwość wprowadzenia działań ograniczających emisję z niektórych procesów przemysłowych. Energetyka jest działem gospodarki, który szczególnie obciąża środowisko, zwłaszcza, że oparta jest głównie o surowce konwencjonalne (nieodnawialne): węgiel kamienny, ropę naftową i gaz ziemny. Alternatywą dla spalania paliw kopalnych jest produkcja energii z odnawialnych źródeł: wiatru, wody, słońca, zasobów geotermalnych i biomasy. To ostatnie źródło jest dla Polski najbardziej perspektywiczne.

Biomasę można pozyskiwać z leśnictwa, rolnictwa i różnych gałęzi przemysłu, przetwarzającego surowce rolnicze i leśne. W zależności od charakteru i składu biomasa może być wykorzystana do produkcji paliw stałych (drewno, słoma, brykiety, pelety), biopaliw płynnych (biodiesel z nasion rzepaku i bioetanol z ziarna zbóż, ziemniaka) oraz gazowych (gaz drzewny i biogaz). Szeroki wybór technologii przetwarzania biomasy na energię, jej dostępność i zróżnicowanie stanowią szansę dla gospodarstw rolnych, które mogą stać się ważnymi dostawcami surowców energetycznych i odbiorcami energii z tych źródeł.

Gospodarstwa rolne mogą stać się zarówno producentami surowców energetycznych, wytwórcami energii i jej konsumentami. Jednym z procesów, wykorzystujących biomasę na cele energetyczne, które mogą znaleźć zastosowanie w gospodarstwach rolnych, jest fermentacja metanowa prowadzona w biogazowniach rolniczych. Efektem tego procesu jest mieszanina gazów, nazywana biogazem.

Według polskiego ustawodawstwa biogaz rolniczy oznacza „paliwo gazowe otrzymywane w procesie fermentacji metanowej surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej, z wyłączeniem gazu pozyskanego z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów”. Biogazownie spełniają w różnych krajach różne zadania. W krajach Azji, gdzie powstało wiele milionów małych biogazowni, biogaz wykorzystywany jest przede wszystkim do oświetlania i gotowania, w Stanach Zjednoczonych rozwiązuje głównie problemy ochrony środowiska i produkcji energii. W Europie biogazownie rolnicze spełniają rolę czynnika napędzającego rozwój wielu dziedzin gospodarki. We Włoszech, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii biogazownie spełniają głównie rolę ochrony środowiska. W Austrii zwraca się szczególną uwagę na fermentację odchodów zwierzęcych, upraw energetycznych i poplonów. W Niemczech spełniają one rolę kompleksowych rozwiązań ochrony środowiska i lokalnych rozproszonych źródeł energii.

Produkcja energii elektrycznej z biogazu w Polsce stanowi niewielki odsetek ogólnej produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Udział biogazu w wynosi ok. 2,0%.

Pierwsza z obecnie funkcjonujących w Polsce biogazowni rolniczych została uruchomiona w 2005 r., a do chwili obecnej, wg ARR w 2013 r. zarejestrowanych było 32 takie instalacje. Obecny wzrost zainteresowania produkcją biogazu, obserwowany zarówno w rolnictwie, jak i innych gałęziach gospodarki, gdzie powstają substraty nadające się do fermentacji, można traktować jako powrót do technologii, a nie wdrażanie czegoś zupełnie nowego.

Produkcja biogazu budzi w Polsce wiele kontrowersji. Z jednej strony jest to zainteresowanie budową instalacji o różnej skali, w tym mikrobiogazowni, z drugiej zaś - protesty społeczne w postaci głosu sprzeciwu mieszkańców, ekologów czy doniesień medialnych. Dlaczego lokalne społeczności protestują przeciwko „ekologicznym” inwestycjom energetycznym? Jako powody podaje się przede wszystkim: obawa przed zmianą - nowa inwestycja wzbudza wątpliwości co do bezpieczeństwa i komfortu życia, brak wiarygodnych źródeł informacji nt. biogazowni, które wyjaśniły by wątpliwości i obawy, obalałyby mity szerzone przez przeciwników oraz aktywne działania przeciwników, operujące na emocjonalnych, często wybiórczych danych ale również - akceptacja potrzeby rozwoju sektora OZE, ale… „ nie w moim sąsiedztwie”. Główne mity nt. biogazowi to przede wszystkim: uciążliwy zapach, który wynika m.in. z niewystarczającej odległości od zabudowań, skażenie wody oraz gleby pod uprawy, negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców, znaczny spadek cen gruntów w okolicy, czy spadek zainteresowania agroturystyką. Tymczasem jako rzeczywisty poziom protestów uznaje się przede wszystkim: zniekształcony obraz rzeczywistego poparcia społecznego dla inwestycji OZE. Głośne akcje małej grupy przeciwników, mogą sugerować, że większość mieszkańców jest przeciwna inwestycji. Ponadto decydenci ulegają presji i zmieniają swój stosunek do inwestycji, a tymczasem nastroje społeczne mogą być zupełnie inne.

Mieszkańcy, w sąsiedztwie których planowana jest biogazownia przede wszystkim chcą informacji oraz konsultacji i współdecydowania. Wiele inwestycji w Polsce powiela schemat, w którym przedstawiciele inwestora przyjeżdżają do gminy jedynie po kolejne pozwolenia. Nie prowadzą żadnej kampanii informacyjnej, nie odpowiadają na pytania mieszkańców, nie wspierają informacyjnie decydentów w edukowaniu społeczności, nie angażują się długofalowo w działania społeczne. W przypadku protestów podejmują ad hoc działania sponsoringowe czy marketingowe. Efekty to często eskalacja protestów i medialne zarzuty nieetycznych działań inwestora. Długofalowe zaangażowanie inwestora w danej miejscowości, zwiększa zaufanie i możliwość uzyskania akceptacji przez lokalną społeczność Działania inwestora powinny być skierowane na społeczności poszczególnych wsi, pomysły odpowiadające rzeczywistym potrzebom i wychodzące od przedstawicieli społeczności, programy długofalowe, gdzie pierwsze efekty są widoczne już po kilku tygodniach czy miesiącach. Warto podkreślić, iż komunikacja społeczna jest równie ważna jak zapewnienie finansowania czy raporty środowiskowe. Odpowiedzialna i wiarygodna komunikacja pozwala uzyskać lokalną akceptację społeczną. Jej brak wywołuje obawy i rozprzestrzenianie się mitów oraz daje swobodę działania przeciwnikom inwestycji.

Opracowano na podstawie: materiałów z Konferencji „Biogazownia rolnicza – sprawa publiczna” zorganizowanej przez FDPA 28.04.2015 r. w Warszawie.

SAEPR/FAPA

Portale regionalne

Znajdź KSOW na:

Biogazownie rolnicze