Partnerzy Projektu flagowego w Krakowie

W dniach 3-7 lipca 2013 roku w Krakowie odbyło się spotkanie o charakterze warsztatowo – konferencyjnym dla partnerów projektu flagowego: „Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego”. W spotkaniu wzięło udział 20 osób z 5 krajów Unii Europejskiej (w tym ze Szwecji, Litwy. Łotwy, Finlandii oraz Polski): Polskę reprezentowali przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Odział w Krakowie, Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA oraz zaproszeni goście. Celem spotkania było praktyczne rozwijanie umiejętności z zakresu przedsiębiorczości, innowacyjności i kreatywności w aspekcie problematyki młodzieży na obszarach wiejskich oraz wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy partnerami projektu flagowego.

Spotkanie rozpoczęły warsztaty pt. „Rola i znaczenie kreatywności oraz innowacyjności w rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich w aspekcie problemów społecznych i ekonomicznych wpływających na realizację planów życiowych młodzieży na obszarach wiejskich” zorganizowane w dniu 4 lipca 2013 roku.

W dniu 5 lipca 2013 roku w Centrum Kongresowym Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie uczestnicy projektu flagowego mieli okazję wziąć udział w trzeciej międzynarodowej konferencja pt. „Problemy społeczne i ekonomiczne drobnych gospodarstw rolnych w Europie”.

Uzupełnieniem konferencji były wizyty studyjne, które miały za zadanie pokazać zarówno problemy drobnych gospodarstw, ich przekształcenia, jak również powstawanie i funkcjonowanie innych podmiotów na lokalnym rynku pracy, jako odpowiedź na lokalne problemy mieszkańców. Każdy z uczestników miał do wyboru jedną z czterech tras w następujących rejonach województwa małopolskiego: teren Stowarzyszenia Doliny Karpia, gmina Wolbrom oraz Klucze, gmina Raciechowice, gmina Lanckorona oraz Kalwaria Zebrzydowska.

Ostatniego dnia partnerzy projektu flagowego spotkali się, aby podsumować kilkudniowy pobyt w Polsce. Podkreślano rolę, jaką odgrywają drobne gospodarstwa rolne na obszarach wiejskich oraz instytucje i podmioty działające na rzecz młodzieży. Poruszano tematykę zaspokojenia potrzeb młodych ludzi na obszarach wiejskich w celu ograniczenia migracji ze wsi do miasta.

Projekt flagowy „Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego” realizowany jest w ramach Planu działania Sekretariatu Centralnego KSOW na lata 2012-2013.

4 lipiec 2013 r.

Spotkanie warsztatowe pt. „Rola i znaczenie kreatywności oraz innowacyjności w rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich w aspekcie problemów społecznych i ekonomicznych wpływających na realizację planów życiowych młodzieży na obszarach wiejskich” otworzył dyrektor CDR O/Kraków, pan Jarosław Bomba, który nakreślił problemy obszarów wiejskich w Europie i w Polsce oraz zapoznał przybyłych gości ze strukturą i zasadami funkcjonowania doradztwa rolniczego w Polsce.

Ze strony koordynatora projektu flagowego głos zabrał pan Hans-Olof Stalgren, przedstawiciel Szwedzkiej Sieci Obszarów Wiejskich. Przedstawił on istotę, założenia i cele projektu realizowanego w ramach priorytetu 9 „Wzmocnienie zrównoważonego rolnictwa, leśnictwa oraz rybołówstwa („To reinforce sustainable agriculture, forestry and fishing”) Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego. Pan Stalgren zaznaczył, że projekt dotyczy dwóch obszarów tematycznych: tworzenie przyjaznego środowiska dla innowacji na obszarach wiejskich oraz młodzież na obszarach wiejskich, idealnie wpisujących się w zakres szkolenia warsztatowego.

Wprowadzenie do zajęć dokonał pan dr Piotr Nowak z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego poprzez diagnozę sytuacji młodych ludzi na polskiej wsi. Zaprezentował dane świadczące o dokonujących się zmianach na obszarach wiejskich, przejawiających się między innymi znaczącym zmniejszeniem roli rolnictwa i dochodów z nim związanych w życiu osób zamieszkujących poza miastami. Przedstawił badania, z których wynika, że w kolejnych latach liczba mieszkańców obszarów wiejskich będzie istotnie rosła, gdy tymczasem liczba osób trudniących się rolnictwem będzie maleć. Jako źródła dezagraryzacji, deruralizacji, deterytorializacji obszarów wskazywał również rosnący poziom wykształcenia osób młodych na obszarach wiejskich i wiążące się z tym ambicje zawodowe, niemożliwe (niekiedy pozornie, co wynikło w czasie dyskusji warsztatowych) do zaspokojenia na wsi.

Następnie głos zabrali poszczególni przedstawiciele organizacji zajmujących się młodzieżą w Polsce.

Prezentacji dotyczącej sytuacji młodych osób na rynku pracy dokonał pan Łukasz Jawny z CDR Brwinów Oddział Kraków. Wskazał on na problemy zarówno po stronie popytu (niewystarczająca ilość ofert pracy) jak i podaży na rynku pracy (niedobór pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem w niektórych branżach). Odniósł się do głównych problemów, z którymi borykają się młodzi ludzie, to jest: brak stałych lub przynajmniej czasowych umów o pracę, zatrudnianie młodych w oparciu o umowy cywilnoprawne, oczekiwanie ze strony pracodawców od młodych osób wieloletniego doświadczenia, malejąca liczba ofert pracy adresowanych do osób rozpoczynających karierę zawodową.

Z kolei pani Katarzyna Krzysztofik przedstawiła historię, strukturę, zasady funkcjonowania oraz cele działania Ochotniczych Hufców Pracy oraz przedsięwzięć przez nie realizowanych, w zakresie zatrudnienia oraz przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu młodzieży, a także zadania w zakresie jej kształcenia i wychowania. Uczestnicy spotkania ze szczególnym zainteresowaniem śledzili bardzo ciekawie i profesjonalnie przygotowany filmik prezentujący działalność OHP.

Przedstawienie działań podejmowanych przez organizacje 4H w Polsce dokonała pani Edyta Klimowska–Bobula. Fundacja 4H jest organizacją edukacyjną zrzeszającą dzieci i młodzież w wieku od 9 do 19 lat kładącą szczególny nacisk na rozwój umiejętności życiowych, zainteresowań
i podniesienie poziomu wiedzy. Fundacja Edukacyjna 4H w Polsce została założona w 1993 r. Powstała w celu zdobywania funduszy na programy 4H oraz koordynowania młodzieżowych programów 4H w skali całego kraju. Obecnie w Polsce funkcjonuje około 400 grup (po 8-20 osób), przy czym najwięcej jest ich w województwach świętokrzyskim (ok. 80 grup), lubelskim, dolnośląskim. Współpracują one z ośrodkami doradztwa rolniczego, samorządem, szkołami, jak i innymi organizacjami pozarządowymi.

Pani Renata Idzik z Galicyjskiego Centrum Edukacji Sp. z o.o. zapoznała uczestników z działalnością instytucji przez nią reprezentowanej. Galicyjskie Centrum Edukacji organizuje specjalistyczne kursy, szkolenia, konferencje obejmujące różnorodną tematykę. Organizacja realizuje projekty (kursy, szkolenia) w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL) na terenie gmin, specjalizując się w dziedzinach takich jak: aktywizacja zawodowa bezrobotnych, promocja integracji społecznej, rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach.

Jako przedstawiciel Związku Młodzieży Wiejskiej wypowiadał się pan Marcin Adamczyk– wiceprezes Zarządu Krajowego ZMW. Mówił on o historii jak i bieżącej działalności ZMW zarówno na poziomie krajowym jak i struktur lokalnych, z których się wywodzi (powiat częstochowski). Przedstawił on działalność stowarzyszenia zarówno w sferze kultury, edukacji jak i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich poprzez realizowane projekty.

Na zakończenie części plenerowej Pani Karolina Hołówka opowiedziała o szwedzkiej inicjatywie zwanej the LUPP. Szwedzka Narodowa Rada ds. Młodych rozwija tzw. badania LUPP (Local Follow-up of Youth Policy). Badania rozwijane m.in. dzięki konsultacjom z przedstawicielami miast i pracownikami naukowymi, stanowią doskonałe narzędzie umożliwiające zapoznanie się z tym, jak wygląda lokalnie sytuacja młodych ludzi. Tworzą one rdzeń modelu służącego rozwijaniu miejskiej polityki dotyczącej ludzi młodych. Dzięki wiedzy z tych badań, politycy i urzędnicy mogą ustalać wymierne cele w zakresie miejskiej aktywności młodych. Badania te mają bowiem na celu zachęcić miasta do rozwijania, opartej na wiedzy, przekrojowej polityki dotyczącej młodych ludzi. Wykonywanie badań LUPP jest procesem, który zajmuje kilka miesięcy - od prac przygotowawczych do raportu końcowego. Badania zostały przystosowane do trzech różnych grup wiekowych 13-15, 16-18 i 19-25 lat. Miasta mają swobodę wyboru grupy wiekowej, którą będą badać.

Następnie przeprowadzono zajęcia warsztatowe w podziale na dwie grupy, które rozpoczęły się od prezentacji poszczególnych krajów uczestniczących w realizacji projektu. W trakcie dyskusji uczestnicy spotkania wymienili szereg problemów trapiących obszary wiejskie w ich krajach. Podczas pracy w grupach omawiano problemy społeczne i ekonomiczne na obszarach wiejskich, szczególnie dotyczące młodzieży z zakresu przedsiębiorczości i dostępu do infrastruktury socjalnej i ekonomicznej.

Podsumowaniem warsztatów było wskazanie istotnych problemów, do których zaliczono przede wszystkim emigrację, zarówno w obrębie danego kraju, jak i poza jego granicami. Młodzi ludzie wyjeżdżają ze wsi, aby zdobyć wykształcenie. Ich wysokie kwalifikacje zawodowe nie mogą zostać wykorzystane na wsi, dlatego poszukują pracy w mieście. Na wsiach zaczyna brakować ludzi młodych, a tym samym również ich dzieci. Likwidowane są szkoły, przedszkola, etc.

Na wsi brakuje podmiotów świadczących różnego rodzaju usługi. To również niekiedy przyczynia się do zmiany miejsca zamieszkania i porzucenia wsi. Uczestnicy spotkania zauważyli jednak, że ten niedobór podmiotów gospodarczych na obszarach wiejskich wynika po części z powodu braku świadomości o potencjale, jaki drzemie w najbliższym otoczeniu. W związku z powyższym należy dążyć do zdywersyfikowanego rozwoju obszarów wiejskich.

Dodatkowe zidentyfikowane problemy na obszarach wiejskich to:

• brak równego dostępu do różnych instytucji - instytucje wskazują grupy osób, które mogą korzystać z ich oferty i rzadko ta oferta adresowana jest do młodzieży wiejskiej;
• odmienna i niewystarczająca oferta kulturalna na wsi - aktywność kulturalna na wsi nie jest czymś powszechnym;
• odmienne typy aktywności podejmowane na peryferiach - generalnie oferta jest zlokalizowana w centrach lokalnych społeczności;
• brak oferty dla starszej młodzieży i brak odpowiedniej oferty dla zwykłej młodzieży (niewyróżniającej się na tle pozostałych i nieposiadającej poważnych problemów) - dodatkowe zajęcia oferowane są w nagrodę wybitnym jednostkom oraz tym, którzy mają problemy edukacyjne;
• kwestia wyższego wykształcenia - aby studiować, młodzi mieszkańcy wsi muszą zazwyczaj opuścić rodzinną miejscowość;
• brak ofert pracy na obszarach wiejskich dla absolwentów studiów posiadających wysokie kwalifikacje.

5 lipiec 2013 r.

Uroczystego otwarcia konferencji „Problemy społeczne i ekonomiczne drobnych gospodarstw rolnych w Europie” dokonał Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Tadeusz Nalewajk, który podkreślił znaczenie, jakie dla polskiej wsi i obszarów wiejskich ma Wspólna Polityka Rolna. To dzięki środkom europejskim dokonują się przemiany polskiego rolnictwa i polskiej wsi. Podkreślił dodatkowo, że po raz pierwszy w założeniach do przyszłego PROW na lata 2014-2020 będą wyodrębnione działania skierowane właśnie do tych rozdrobnionych agrarnie obszarów. Z kolei Wiceminister Pracy i Polityki Społecznej, Małgorzata Marcińska, również zapowiedziała różnorodne formy wsparcia ludności zamieszkującej obszary wiejskie, tak, aby zwiększać zatrudnienie poza rolnictwem. Temat konferencji wskazuje na dwa nurty problemowe tj. szeroko rozumiane problemy ekonomiczne i społeczne gospodarstw, rodzin rolniczych i ludności wiejskiej. Goście wysłuchali wielu referatów prelegentów z Polski i zagranicy prezentujących wyniki swoich badań dotyczące drobnych gospodarstw rolnych.

Następnie uczestnicy konferencji mieli możliwość wyboru uczestnictwa w jednej z dwóch sesji, które odbywały się równolegle – ekonomicznej i społeczne. Podczas obu sesji zaprezentowano rezultaty prac ze spotkania warsztatowo – konferencyjnego dotyczącego projektu flagowego. W sesji ekonomicznej wystąpił pan Hans-Olof Stalgren ze Szwecji przedstawiając główne problemy młodzieży na obszarach wiejskich, w tym związane szczególnie z przedsiębiorczością. Na równoległej sesji społecznej pani Sonja Miettienen z Finlandii poruszyła kwestie infrastruktury oraz dostępu do edukacji młodych ludzi na obszarach wiejskich.

Na zakończenie konferencji odbyła się dyskusja, podczas której uczestnicy mogli zabrać głos w tematach związanych z konferencją, ich problemami czy też przyszłością drobnych gospodarstw rolnych w Europie. W konferencji udział wzięło 300 osób.

6 lipiec 2013 r.

Spotkanie poświęcone problemom poruszanym podczas konferencji oraz przyjęciem komunikatu końcowego odbyło się w Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie. Z wystąpień podczas dyskusji można jasno wywnioskować, iż problem małych gospodarstw rolnych poruszany jest we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Problem ten dotyczy zarówno ich funkcjonowania w nowej perspektywie finansowej 2014-2020 jak również ewentualnych przekształceń dostosowujących je do lokalnego rynku pracy. Problemy te wyraźnie widać szczególnie w nowych krajach UE.

Po przyjęciu przez uczestników komunikatu końcowego konferencji i przekazaniem go do Komisji Europejskiej odbyły się wyjazdy studyjne w 4 rejonach województwa małopolskiego.

Wśród uczestników wyjazdów znalazła się również grupa 20 osób – uczestników spotkania o charakterze warsztatowo – konferencyjnym dotyczącym projektu flagowego: „Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego”.

Pierwsza trasa obejmowała zasięgiem powiat miechowski i olkuski. Na początku uczestnicy spotkania odwiedzili gospodarstwo rolne Pana Tadeusza Maja. Gospodarstwo specjalizuje się w uprawie ogórków, kapusty oraz zbóż. Jednocześnie Pan Tadeusz posiada własny sprzęt do przetwórstwa swoich produktów oraz ich pakowania. Sprzedając swoje produkty głównie hurtowo, m.in. do restauracji, jadalni oraz stołówek Pan Tadeusz jest doskonałym przykładem radzenia sobie na rynku bez pośredników, poprzez wprowadzanie swoich produktów na rynek w ramach sprzedaży bezpośredniej. Kolejnym punktem wyjazdu była wizyta w spółdzielni socjalnej „Opoka” założonej przez dwa stowarzyszenia. Spółdzielnia zajmuje się na co dzień cateringiem, prowadzi również własną restaurację, w której zatrudnia osoby niepełnosprawne. Spółdzielnia stanowi dobrą praktykę w zakresie zaspokojenia potrzeb socjalnych wymagających grup społecznych. Na zakończenie trasy uczestnicy mogli spotkać się z mieszkańcami z pobliskich sołectw oraz skorzystać z poczęstunku na bazie produktów i potraw regionalnych.

Podczas drugiej trasy jej uczestnicy mieli okazję zapoznać się z funkcjonowaniem oraz realizowanymi projektami Lokalnej Grupy Działania „Dolina Karpia”. Dolina Karpia to obszar atrakcyjny turystycznie i przyrodniczo obejmujący zasięgiem siedem gmin położonych w Małopolsce, pomiędzy Krakowem, Oświęcimiem oraz Wadowicami i Kalwarią Zebrzydowską. W sezonie letnim turyści przybywają tu na cykl imprez plenerowych w ramach Festiwalu Doliny Karpia (w tym słynne już Święto Karpia w Zatorze), podczas których, poza licznymi atrakcjami artystycznymi, można nabyć produkty lokalne, wyroby rękodzielnicze, wytwarzane zgodnie ze tradycyjnym wzornictwem pochodzącym z ubiegłych stuleci. Kolejnym etapem było zwiedzanie lokalnej galerii sztuki „Bałysówka”, należącej do stowarzyszenia ArtDoKa, skupiającego 25-ciu lokalnych twórców ludowych. Na zakończenie wizyty uczestnicy mogli zapoznać się z funkcjonowaniem firmy, która specjalizuje się w organizacji spływów kajakowych. Firma kajaki-na-skawie.pl powstała w 2009 roku, jako firma rodzinna i jej celem było oferowanie mieszkańcom regionu i odwiedzającym go turystom możliwości aktywnego spędzenia czasu i poznania lokalnej przyrody poprzez spływy kajakowe na rzece Skawie.

Powiat myślenicki, gmina Raciechowice to trzecia trasa wyjazdów studyjnych. Na początku uczestnicy spotkali się w miejscowości Kwapinka, gdzie mieli okazję posłuchać prelekcji na temat historii powstania Spółdzielni Socjalnej „Przystań” oraz zwiedzić nowo wybudowany pensjonat należący do spółdzielni. Następnie udali się do Raciechowic, aby zwiedzić zaplecze gastronomiczne spółdzielni oraz porozmawiać z jej pracownikami. Po spotkaniu w Raciechowicach uczestnicy wyjazdu studyjnego udali się do zagrody edukacyjnej w Czasławiu – Zaczarowane Wzgórze, należącej do Sieci Zagród Edukacyjnych Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie. Gospodarstwo to specjalizuje się w organizacji jazdy konnej dla dzieci i młodzieży, ponadto posiada własną ścieżkę ornitologiczną oraz mini zoo. Zagroda edukacyjna organizuje również wypoczynek letni w formie kolonii dla dzieci ze specjalnością jazdy konnej. Podczas spotkania uczestnicy mogli korzystać z dobrodziejstw gospodarstwa jak również porozmawiać z jej właścicielami o problemach w prowadzeniu działalności w formie zagrody edukacyjnej w Polsce.

Czwarta trasa to region Lanckorony oraz Kalwarii Zebrzydowskiej. Jej uczestnicy spotkali się z Panem Łukaszem Klimowskim, lokalnym rzemieślnikiem, specjalizującym się w wytwarzaniu mebli dla dzieci do szkół i przedszkoli. Pan Łukasz Klimowski swoją działalność gospodarczą prowadzi na terenie gminy Stryszów, Lanckorona oraz Kalwaria Zebrzydowska. W tym rejonie od wielu wieków dominuje działalność wytwórcza stolarzy oraz szewców. Podstawowym asortymentem są produkowane tu meble, głównie na użytek gospodarstw domowych oraz buty robione ręcznie. Firma zajmuje się również mniejszymi projektami, takimi jak produkcja ręcznie robionych zabawek drewnianych (dostarczanych głównie do przedszkoli) czy też produkcja mebli do wyposażenia hoteli, pensjonatów (eksport głównie na Słowację). Następnie uczestnicy mieli okazję zwiedzić Sanktuarium pasyjno-maryjne oo. Bernardynów znajdujące się w Kalwarii Zebrzydowskiej. Wchodzące w skład zespołu bazylika i klasztor położone są na południe od miasta, u szczytu Góry Żar. Na południe i wschód od nich znajdują się 42 kaplice i kościoły dróżek. W 1999 r. Sanktuarium zostało wpisane na Listę Dziedzictwa Światowego UNESCO, a 17 listopada 2000 roku obiekt uznany został za Pomnik Historii Polski. Sanktuarium - poprzez sprowadzenie rzemieślników (cieśli i stolarzy) z Włoch – dało początek tradycjom stolarskim w regionie przyczyniając się do powstania cenionego „zagłębia drzewnego”. Obecnie przy klasztorze funkcjonuje przedsiębiorstwo wrażliwe na problemy i potrzeby społeczne, zatrudniające osoby, które mogłyby mieć problem z zatrudnieniem na komercyjnym rynku pracy.

7 lipiec 2013 r.

Ostatniego dnia partnerzy projektu flagowego spotkali się aby podsumować kilkudniowy pobyt w Polsce. Podkreślano rolę, jaką odgrywają drobne gospodarstwa rolne na obszarach wiejskich oraz instytucje i podmioty działające na rzecz młodzieży. Poruszano tematykę zaspokojenia potrzeb młodych osób na obszarach wiejskich w celu ograniczenia migracji ze wsi do miasta.

Opracowanie: Łukasz Jawny CDR o. Kraków