Wsparcie rolnictwa i wsi na obszarach górskich po 2013 r.

W propozycji legislacyjnej nie ulega zmianie ani definicja obszarów górskich ani też kryteria zaliczenia obszarów do tej kategorii gruntów. Ustalenie minimalnej wysokości, od której występuje to zaliczenie oraz ewentualne powiązanie tego kryterium z minimalnym kątem nachylenia terenu pozostawione jest poszczególnym państwom członkowskim.

Najodpowiedniejszymi do wyodrębnienia obszarów górskich wydają się być zinstytucjonalizowane kryteria dotyczące implementacji wspólnej polityki rolnej wymienione w Rozporządzeniu Rady nr 1257/1999. Są one związane z warunkami wywierającymi wpływ na działalność rolniczą (klimat, wysokość nad poziomem morza itp.).

Na podstawie art. 18 obszary górskie zdefiniowano jako tereny charakteryzujące się znacznymi ograniczeniami możliwości użytkowania ziemi i znacznym wzrostem kosztów pracy w związku z:

· istnieniem, z powodu wysokości, trudnych warunków klimatycznych, co skutkuje skróceniem sezonu wegetacyjnego;

· na niższych wysokościach, występowaniem na dużej części terenu pochyłości zbyt stromych, aby można było korzystać ze zwyczajnych maszyn lub wymagających korzystania z bardzo drogiego specjalistycznego sprzętu, lub

· kombinacją dwóch powyższych czynników, przy czym każdy z tych czynników osobno jest mniej uciążliwy, ale istnienie obu równocześnie powoduje zwiększenie utrudnień.

Obszary na północ od 62 równoleżnika (obszary arktyczne Finlandii i Szwecji) i niektóre obszary sąsiadujące są traktowane w taki sam sposób jak obszary górskie.

Każdy kraj członkowski odwołuje się do tych europejskich kryteriów, by wyznaczać granice własnych obszarów górskich. W ustawodawstwie polskim przyjęto, iż do górskich obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) zakwalifikowane zostają gminy, w których ponad 50% powierzchni użytków rolnych jest zlokalizowanych powyżej wysokości 500 m n.p.m.[1]

Nowością w propozycjach legislacyjnych jest możliwość wydzielenia działań dotyczących obszarów górskich do osobnego podprogramu z zastosowaniem wyższych stawek wsparcia[2]. W orientacyjnym wykazie środków i operacji mających szczególne znaczenie dla podprogramu tematycznego dotyczącego obszarów górskich wymieniono następujące:

· płatności z tytułu obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami;

· operacje rolnośrodowiskowe;

· współpraca;

· inwestycje w środki trwałe;

· rozwój gospodarstw rolnych i działalności gospodarczej na obszarach wiejskich;

· systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych;

· zakładanie systemów rolnoleśnych;

· podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich;

· transfer wiedzy i działania informacyjne;

· usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem rolnym i zastępstw;

· tworzenie grup producentów;

· Leader.

Obszary górskie ze względu na niemal całościowe objęcie ich różnymi reżimami ochrony przyrody, powinny być szczególnie chronione. Pomimo małego udziału użytków rolnych, rolnictwo na obszarach górskich pełni ważną rolę w zachowaniu środowiskowych i kulturowych walorów tych obszarów, stanowiących 5-8% powierzchni kraju.

Ochrona gór powinna polegać na takim zagospodarowaniu, aby zapewniając godziwe dochody ludności miejscowej zainteresowanej zachowaniem i kultywowaniem swego dziedzictwa kulturowego, maksymalnie chronić przyrodę, w tym tradycyjny i szczególnie cenny krajobraz kulturowy.

Odtworzenie chowu owiec i innych zwierząt trawożernych na obszarach górskich, chociażby do natężenia obsady wymaganej dla systemów produkcji zrównoważonej, będzie procesem długotrwałym i zapewne wiązać się będzie z koniecznością dodatkowego wsparcia.

Wydaje się, że dodatkowym wsparciem na polskich obszarach górskich mogą być objęte: płatności z tytułu obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (płatności na obszarach górskich), inwestycje w środki trwałe i rozwój gospodarstw rolnych (rozwój owczarstwa), operacje rolnośrodowiskowe i zakładanie systemów rolnoleśnych (ochrona cennych ekosystemów gór), systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych (zachowanie unikalnych regionalnych produktów i dziedzictwa kulinarnego) oraz współpraca (integracja rozdrobnionych producentów).

[1] W Polsce wyrazem implementacji przepisów we wskazanym zakresie są postanowienia art. 29 ust. 1 pkt 1 i 1a pkt 2 i 3ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64, poz. 427 ze zm.) wraz z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)” objętego PROW na lata 2007- 2013 (Dz. U. Nr 40, poz. 329 ze zm.)

[2] Należy zaznaczyć, że niektóre państwa członkowskie już w poprzednich okresach finansowania stosowały przy wybranych działaniach PROW wyższy poziom wsparcia dla rolników gospodarujących na obszarach górskich.

Autor: SAEPR/FAPA

Portale regionalne

Znajdź KSOW na:

Wsparcie rolnictwa i wsi na obszarach górskich po 2013 r.