Europie zagraża afrykański pomór świń

Wysokie tempo rozprzestrzeniania się afrykańskiego pomoru świń (ASF) w Rosji w ostatnim czasie zagraża Unii Europejskiej i innym krajom ościennym, stanowiąc poważny problem globalny. Obecnie istnieje duże ryzyko przeniesienia choroby z Rosji na zachód. W 2011 r. w wyniku epidemii choroby w Rosji ok. 300 tys. świń padło lub zostało poddane ubojowi, co spowodowało straty gospodarcze rzędu 240 mln USD. Od 2009 r. do 7 września 2012 r. na terenie Rosji zanotowano 234 przypadki afrykańskiego pomoru świń. Według prognoz rosyjskiego ministerstwa rolnictwa, Rosja stanie się krajem wolnym od tej choroby dopiero w 2020 r. Pomimo, że import rosyjskiego żywca trzody chlewnej do UE jest zabroniony od czasu pojawienia się choroby na terenie Rosji w 2007 r., istnieje ryzyko przeniesienia choroby innymi drogami, które są trudniejsze do skontrolowania – jak migracja dzików, zanieczyszczone odpady czy pojazdy. Według rosyjskich władz weterynaryjnych, wirus ASF przenoszony przez dziki może przedostać się na teren UE zarówno od północy – przez Białoruś, Litwę, Polskę i Niemcy, jak i od południa – przez Ukrainę, Rumunię i Austrię. Hiszpańscy naukowcy opracowali niedawno model oceniający ryzyko przeniesienia choroby na teren UE w związku z transportem – przez powracające z Rosji pojazdy drogowe, odpady z międzynarodowych statków oraz samolotów. W wyniku analizy, najbardziej zagrożona jest obecnie Polska i Litwa  

Afrykański pomór świń jest to wirusowa, posocznicowa choroba świń o przebiegu ostrym lub przewlekłym. Po raz pierwszy chorobę zanotowano w 1903 r. w Afryce Południowej. Choroba dotyka świnie domowe i dziki, powodując duże straty gospodarcze. Źródło zakażenia stanowią chore świnie, rezerwuarem są dziki. Na chorobę nie ma szczepień. Wirus afrykańskiego pomoru świń jest odporny na wysoką temperaturę, procesy gnilne, wędzenie, krótkotrwałe gotowanie, wysychanie, potrafi przetrwać do 6 miesięcy w mięsie mrożonym. Choroba nie jest groźna dla ludzi, lecz śmiertelność trzody chlewnej jest wyjątkowo wysoka. Obecnie wirus ASF występuje w kilku rejonach świata – w Afryce, w Rosji, a od 1 sierpnia br. również na Ukrainie. W ubiegłych latach występował również w krajach z regionu Kaukazu – w Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji.

Na Ukrainę wirus ASF został prawdopodobnie przeniesiony z Rosji przez osoby podróżujące, które przewoziły z Rosji skażone produkty mięsne. Odpowiadają za to nieodpowiednie przepisy sanitarne w transporcie żywności między Rosją i Ukrainą, zezwalające na przewóz do 5 kg żywności w bagażu podręcznym.  Ukraińskie władze zareagowały na pojawienie się choroby natychmiast, wprowadzając odpowiednie środki zaradcze. Obszar, w którym jest położone gospodarstwo poddano kwarantannie i podjęto wszelkie działania zapobiegawcze. Krajowe władze wypłaciły hodowcom rekompensaty rzędu 400 tys. USD za wynikłe straty.

Po pojawieniu się na Ukrainie afrykańskiego pomoru świń Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) opublikowała ostrzeżenie dotyczące szybkiego rozprzestrzeniania się choroby. Według organizacji, duże tempo przenoszenia się jest spowodowane m.in. karmieniem świń zlewkami i odpadami gastronomicznymi. Żywność zawierająca skażone wirusem mięso wieprzowe lub przetwory może zostać spożyta przez zwierzęta, głównie z biedniejszych gospodarstw przydomowych, skarmiających świnie pomyjami i odpadami. Pomimo że, rozwój choroby na Ukrainie został obecnie zatrzymany, kraje ościenne o dużej populacji świń w gospodarstwach przydomowych, jak Mołdawia, Białoruś, czy Rumunia są najbardziej zagrożone. FAO apeluje do władz weterynaryjnych w całym regionie zagrożonym wystąpieniem ASF o wzmożenie działań zapobiegawczych oraz zaleca zakaz karmienia świń odpadami gastronomicznymi. Według badań FAO, za 97% nowych przypadków choroby w Rosji odpowiedzialne jest właśnie żywienie zwierząt zlewkami i odpadami. Infekcje pojawiają się głównie w gospodarstwach przydomowych, które stanowią 34% populacji świń w Rosji. Kolejnym ważnym czynnikiem rozprzestrzeniania się choroby jest niekontrolowana migracja dzików, które przemieszczają się z regionu Kaukazu na zachód.  Populacja dzików sukcesywnie rośnie i jest wyjątkowo wysoka w takich państwach UE jak Francja, Włochy czy Hiszpania.

Ukraina zwróciła się na początku września do Unii Europejskiej i FAO o środki finansowe na zwalczanie afrykańskiego pomoru świń. Ukraińskie władze negocjują z Komisją Europejską i FAO warunki pomocy m.in. na zakup nowoczesnego sprzętu diagnostycznego oraz utworzenie nowych laboratoriów. Ukraina otrzymała już od Komisji propozycję wsparcia w zakresie identyfikacji choroby w regionie zaporoskim. Próbki materiału z padłych zwierząt zostały również przesłane do Hiszpanii w celu diagnozy i potwierdzenia obecności wirusa.

Jak do tej pory w naszym kraju nigdy nie notowano afrykańskiego pomoru świń. Jednak ze względu na duże ryzyko pojawienia się tej choroby w Polsce, polska inspekcja weterynaryjna ściśle współpracuje z odpowiednimi służbami rosyjskimi i ukraińskimi. Sprawdzana jest dezynfekcja pojazdów na przejściach granicznych, obserwuje się przemieszczanie dzików, prowadzone są ćwiczenia zwalczania tej choroby w kilku województwach, analizowane są wszystkie przypadki nagłych padnięć świń. Główny Lekarz Weterynarii zapewnia, że polskie służby są przygotowane do podjęcia ewentualnych działań.  

Opracowała: Ewa Siemieńska, FAMMU/FAPA