Jaki będzie w przyszłym roku unijny rynek jaj?

Od 1 stycznia 2012 r. w całej UE i w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) wchodzi w życie dyrektywa Rady nr 1999/74/WE z zakresu dobrostanu kur niosek. Zgodnie z jej wymogami, po Nowym Roku zacznie obowiązywać zakaz produkcji jaj spożywczych w klatkach tradycyjnych (nieudoskonalonych). Nioski będą musiały być utrzymywane w klatkach udoskonalonych, zapewniających lepsze warunki bytu, lub w systemach alternatywnych (ściółkowy, wolnowybiegowy lub ekologiczny).

Według danych Komisji Europejskiej z grudnia br. jeszcze 13 państw członkowskich UE – Belgia, Bułgaria, Cypr, Francja, Grecja, Hiszpania, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Rumunia, Węgry i Włochy nie zdoła w terminie wdrożyć dyrektywy i wymienić wszystkich klatek. Oznacza to, że po 1 stycznia 2012 r. ponad 50 mln kur niosek w UE, czyli ok. 14% pogłowia ogółem, będzie nadal utrzymywanych w klatkach starego typu.

Komisja Europejska wielokrotnie zapewniała, że termin wdrożenia dyrektywy nie zostanie odroczony. Urzędnicy dostrzegli jednak potrzebę wypracowania praktycznych rozwiązań dla państw opóźniających się z wymianą wszystkich klatek. Rozwiązanie nie może jednak dyskryminować państw członkowskich i producentów, którzy ponieśli już znaczne nakłady w celu dostosowania się do nowych przepisów w wyznaczonym czasie.

Komisja zaproponowała, aby po 1 stycznia 2012 r. jaja z klatek tradycyjnych mogły być sprzedawane wyłącznie do przetwórstwa oraz tylko na terenie państwa członkowskiego, w którym zostały wyprodukowane. Jaja pochodzące z klatek starego typu oraz przetwory spożywcze zawierające je w swoim składzie musiałyby być wyraźnie oznaczone i nie byłyby dopuszczone do eksportu do innych państw UE, ani do krajów trzecich. Dozwolony byłby jedynie eksport przetworów jajecznych nieprzeznaczonych do spożycia (np. sproszkowane jaja do produkcji szamponów).

Zaproponowane „rozwiązanie polityczne” jest tylko „umową dżentelmeńską”, która jako taka nie ma podstaw prawnych. Komisja Europejska jest przeciwna podejmowaniu przez państwa członkowskie jakichkolwiek jednostronnych środków w celu ograniczenia handlu. Ze względu na lukę prawną w przepisach z zakresu sprzedaży jaj, państwa członkowskie nie będą mogły po 1 stycznia 2012 r. wprowadzać oficjalnych zakazów wprowadzania do obrotu jaj z klatek tradycyjnych skierowanych do przetwórstwa, ani produktów zawierających je w swoim składzie. Kraje, które w terminie wdrożą dyrektywę i zainwestowały już w wymianę wszystkich klatek m.in. Wielka Brytania, Austria, Szwecja, Niemcy i Dania sprzeciwiły się propozycjom Komisji, uznając je za zagrożenie dla konkurencyjności rodzimej produkcji. Również obrońcy praw zwierząt potępili proponowane rozwiązanie. Według ich opinii, pozostawienie jakiejkolwiek możliwości zbytu na unijnym rynku jaj z nielegalnej produkcji spowoduje spowolnienie procesu wymiany klatek, podważona zostanie również wiarygodność prawa UE.

Komisja przestrzega państwa członkowskie o negatywnych konsekwencjach opóźnień we wdrożeniu dyrektywy. Przeciwko krajom, które do 1 stycznia 2012 r. nie zdołają wycofać z produkcji jaj klatek konwencjonalnych, mają być wszczęte procedury w sprawie naruszenia prawa unijnego. Opóźniające się państwa członkowskie będą musiały przedstawić Komisji plan działania w zakresie wycofania z produkcji klatek starego typu najpóźniej do 31 lipca 2012 r. Komisja zapowiedziała również utworzenie specjalnej inspekcji, która od początku przyszłego roku będzie kontrolowała stan wdrożenia dyrektywy.

Obecnie trudno jest przewidzieć, jakie będą skutki wprowadzenia nowych przepisów dla unijnego rynku jaj. Na początku 2012 r. ceny jaj w UE mogą się obniżyć w wyniku nadpodaży, jednak w dłuższym okresie czasu prawdopodobnie wzrosną z uwagi na zmianę przepisów i wzrost kosztów produkcji. Średni koszt inwestycji wymiany klatek wynosi 20 euro na jedną nioskę, co daje w sumie ponad 6 mld euro w całej UE. Wzrost kosztów produkcji jaj w różnych państwach członkowskich jest szacowany na 7-12%, w zależności od systemu produkcji. Koszt produkcji jaj z hodowli wolnowybiegowej jest średnio o 20% wyższy w porównaniu z produkcją w klatkach starego typu. Po wprowadzeniu wyższych standardów z zakresu dobrostanu niosek, koszty produkcji jaj w UE mogą być w nawet o połowę wyższe niż w USA czy Brazylii. Jest to ostatni z czynników powodujących wzrost kosztów produkcji jaj w UE po zakazie upraw GMO, ograniczeń z tytułu wytwarzania odchodów, emisji gazów cieplarnianych i amoniaku, a także kosztów energii i pracy. Czynniki te wpływają na niską konkurencyjność unijnej produkcji jaj na rynku światowym.

Autor: FAMMU/FAPA na podst. Komisji Europejskiej i innych źródeł