RLKS instrumentem rozwoju obszarów wiejskich

Partner: Polska Sieć LGD – Federacja Regionalnych Sieci LGD

Kwota dofinansowania: 147 333,33 zł

Celem operacji jest organizacja wizyty studyjnej w Szwecji i przybliżenie jej uczestnikom doświadczeń szwedzkich LGD związanych z: aktywizacją mieszkańców wsi, zarządzaniem projektami z zakresu rozwoju obszarów wiejskich oraz planowania rozwoju lokalnego z uwzględnieniem potencjału ekonomicznego, społecznego i środowiskowego, przy wykorzystaniu wielofunduszowego mechanizmu rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (RLKS/ ang. CLLD).

W trakcie wyjazdu studyjnego zaprezentowane zostaną najlepsze przykłady wdrażania RLKS  w Szwecji, i ich wpływu na wsparcie włączenia społecznego, ograniczenie ubóstwa i rozwój gospodarczy obszarów wiejskich. W celu zaprezentowania najlepszych przykładów projektów trwale wpływających na rozwój obszarów wiejskich, wyjazd studyjny zostanie on przygotowany we współpracy ze Szwedzką Krajową Siecią Obszarów Wiejskich oraz szwedzką siecią LGD.

Ze względu na brak wielofunduszowych lsr w większości regionów Polski, jak również świadomość wynikającą z doświadczeń LGDa z województw: podlaskiego i kujawsko-pomorskiego, uznano, że w trakcie wyjazdu studyjnego zaprezentowane zostaną doświadczenia związane z wdrażaniem RLKS, co pozwala na kompleksowe podejście do podejmowania działań przyczyniających się do rozwoju obszarów wiejskich.

W programie wyjazdu studyjnego przewidziano spotkania z przedstawicielami:

• LGD, w trakcie których prezentowane będą doświadczenia LGD związane z aktywizacją mieszkańców wsi, służącą podejmowaniu inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich,
• podmiotów realizujących inicjatywy związane z rozwojem obszarów wiejskich, w tym z kreowaniem na nich miejsc pracy.

Program wizyty studyjnej został tak skonstruowany, aby pokazać jej uczestnikom komplementarność podejmowania działań, finansowanych z różnych funduszy UE w ramach wielofunduszowych lsr, która pozwala efektywniej wpływać LGD na rozwój społeczno-gospodarczy objętego obszaru wiejskiego. Program wyjazdu studyjnego został skonsultowany ze Szwedzką Krajową Siecią Obszarów Wiejskich, dzięki czemu zostaną zaprezentowane projekty, których wpływ na aktywizację mieszkańców wsi, rozwój obszarów wiejskich oraz kreowanie nowych miejsc pracy był znaczący.

Grupę docelową stanowić będą przedstawiciele:

• lokalnych grup działania, którzy zostaną wskazani przez poszczególne regionalne sieci, (preferowane będą osoby zgłoszone przez regionalne sieci LGD, które wywiązują się ze statutowych obowiązków członkowskich  wobec Polskiej Sieci LGD,
• przedstawiciele zarządu Polskiej Sieci LGD.

Więcej informacji o projekcie na stronie Polskiej Sieci LGD - Federacji Regionalnych Sieci LGD

W dniach 17 – 19 czerwca 2019 r. Polska Sieć LGD zorganizowała wizytę studyjną w ramach projektu „RLKS instrumentem rozwoju obszarów wiejskich”. Podczas wyjazdu szwedzkie lokalne grupy działania odwiedzić mogło 37-miu przedstawicieli LGD z Polski wraz z 5-cioma osobami reprezentującymi Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego oraz Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Celem projektu było przybliżenie jego uczestnikom doświadczeń szwedzkich LGD związanych z: aktywizacją mieszkańców wsi, zarządzaniem projektami z zakresu rozwoju obszarów wiejskich oraz planowaniem rozwoju lokalnego z uwzględnieniem potencjału ekonomicznego, społecznego i środowiskowego, przy wykorzystaniu wielofunduszowego mechanizmu rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność.

Dzień pierwszy wizyty poświęcony był poznaniu doświadczeń LGD Höga Kusten. Obszar grupy zamieszkuje 118 tys. mieszkańców w czterech gminach, położonych w środkowej części Szwecji, zwanej Wysokim Wybrzeżem. W trakcie spotkania strategię grupy oraz realizowane projekty przedstawiły Maaike Smit, Eva Jilén i Jenny Edvinsson. Grupa wdraża strategię trzyfunduszową (EFRR, EFS, EFRROW) z budżetem ok. 4 mln. €. W ich strategii zostały przyjęte dwa cele strategiczne:

• rozszerzony rynek pracy - stworzony dzięki kreatywności i innowacyjności,
• atrakcyjne miejsca do życia i odwiedzin - stworzone dzięki rozwojowi lokalnemu, który opiera się na naszych mocnych stronach i wita nowe sposoby myślenia i współpracy.

Grupa ta dotychczas sfinansowała 30 projektów, które dotyczą m.in. prowadzenia mikrofunduszu dla nowopowstałych przedsiębiorstw, uruchomienie Internetu szerokopasmowego. LGD jest również obecnie w trakcie opracowania 13 „Prestudies” – strategicznego dokumentu wskazującego kierunki rozwoju miejscowości objętej LSR. Jest to szczególnego rodzaju dokument, który nie tylko opracowywany jest przez pracowników lgd z zaangażowaniem społeczności lokalnej, ale również wdrażany przez społeczność przy wsparciu grupy. Należy przy tym podkreślić, że LGD udziela społeczności lokalnej nie tylko wsparcia finansowego, ale również merytorycznego związanego z przygotowaniem wniosków o dofinansowanie, w przypadku gdy planowana inwestycja nie może być zrealizowana przy udziale środków LEADER’a. Szerzej podejście to omówił Lenart Rammström ze Stowarzyszenia Föreningen Noramacken, który opowiedział historię rozwoju swojej gminy. LGD przygotowując 10 lat temu dla Föreningen Noramacken pierwszy taki dokument uznała, że w miejscowości powinny być zrealizowane inwestycje ułatwiające życie jej mieszkańcom – zaspokajające podstawowe potrzeby. W ten sposób pierwszą inwestycją była budowa stacji paliw, kolejną sklepu oraz parkingu przy nim. Co ciekawe wszystkie te inwestycje zrealizowane zostały na gruntach należących do stowarzyszenia, które następnie zbudowane obiekty wydzierżawiło lokalnym przedsiębiorcom. Zyski z dzierżawy organizacja w następnych latach przeznacza na wkład własny przy realizacji kolejnych inwestycji. Stowarzyszenie aby zapobiec starzeniu się społeczeństwa przyjęła za cel w najnowszym „Prestudies” opracowanym wspólnie z LGD budowę osiedla domków dla rodzin przeprowadzających się na obszar LGD. Jest to działanie komplementarne z projektem własnym Landsbyggare, co można przetłumaczyć jako „budowniczowie kraju”. Projekt ten został uznany przez Komisję Europejską jako przykład dobrej praktyki. LGD w ramach projektu prowadzi kampanię promującą swój obszar jako miejsce w którym warto żyć, ponieważ są tu dobre warunki do prowadzenia własnej działalności gospodarczej w różnych dziedzinach, edukacja na dobrym poziomie oraz interesujące życie społeczno-kulturalne. Kampanię promocyjną uzupełniają w projekcie inne działania LGD, podczas których osoba osiedlająca się otrzymuje wsparcie przy założeniu działalności gospodarczej, uzyskaniu pożyczek na start itp. Kolejnym elementem projektu jest budowanie sieci firm założonych przez nowo przybyłych mieszkańców, którzy poprzez uczestniczenie w niej wzajemnie wspierają ich rozwój. LGD corocznie przyznaje nagrodę dla przedsiębiorcy, którego wkład w rozwój społeczności zostanie uznany za największy. Co ważne nowi mieszkańcy uczestniczą w kampanii promocyjnej LGD.

(link do filmu promującego obszar LGD jako miejsce, w którym warto żyć - zobacz)

O otwartości LGD na nowych mieszkańców świadczy również fakt, że obecnie dyrektorem grupy jest Maaike Smit, która trzy lata temu sprowadziła się do Höga Kusten z Holandii.

W spotkaniu w LGD Höga Kusten uczestniczył Hans-Olof Stålgren Koordynator Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich, który przedstawił role i działalność szwedzkiej sieci.

Kolejnym punktem programu pierwszego dnia wizyty było przedstawienie projektu dotyczącego rozwoju Parku Kultury Mannaminne, miejsce to zostało stworzone przez nieżyjących już Andersa i Barbro Åberg. Po śmierci twórców obiekt podupadł finansowo, obecnie zarządzany jest przez Fundację Mannheim, która przy wsparciu LGD Höga Kusten dąży do tego aby stał się on miejscem, w którym turyści poznawaliby dziedzictwo kulturowe i artystyczne Wysokiego Wybrzeża. Ma to być również miejsce wymiany doświadczeń ludzi związanych z kulturą i edukacją dzieci.

Pierwszy dzień zakończony został spotkaniem z niebywałym człowiekiem – Hansem Erikiem Näslund, poprzednim Prezesem LGD Höga Kusten, który od dzieciństwa zaangażowany był w działalność Stowarzyszenia prowadzącego klub tenisowy Docksta BTK. W trakcie swojej prezentacji przedstawił historię swojego życia, która związana była z działalnością klubu tenisowego, założonego wspólnie z przyjaciółmi. Klub tenisowy pomimo swojego głównego celu przez cały okres angażował się w przedsięwzięcia związane z rozwiązywanie problemów społeczności lokalnej. Jednym z pierwszych było stworzenie produktu turystycznego związanego z wspinaniem się na szczyt pobliskiej góry. Produkt z czasem nieodpłatnie został przekazany prywatnemu przedsiębiorcy, który dalej z powodzeniem go rozwija. Organizacja zaangażowana była również w ratowanie bankrutującego przedsiębiorstwa obuwniczego Docksta. Klub sportowy w tym celu mocno zaangażował się w zachęcanie mieszkańców gminy w zakup akcji upadającej firmy. Podjęte w tym kierunku działania zakończyły się sukcesem, a firma jest obecnie jednym z głównych pracodawców w gminie. W ramach swojej działalności stowarzyszenie uruchomiło pole kempingowe, które następnie oddało prywatnemu przedsiębiorcy w dzierżawę. Stowarzyszenie, pomimo niewielkiego wsparcia otrzymanego w ramach podejścia Leader, jest bardzo dobrym przykładem jak znaczący wpływ na rozwój społeczności lokalnej mają organizacje wiejskie w Szwecji.

Drugi dzień wyjazdu studyjnego poświęcony był na zapoznanie się z działalnością LGD Mittland Plus. Jest to jedna z nielicznych szwedzkich grup, która wdraża czterofunduszową LSR z budżetem ok. 5,1 mln. €. Strategia oparta jest na czterech celach:

• zrównoważone zatrudnienie,
• silna lokalna gospodarka,
• usługi w rolnictwie i infrastrukturze,
• otwarta, zdrowa i dostępna dla wszystkich natura, przyroda.

Sposób działania grupy zaprezentowały Erika Larsson i Anne Svedin. W swej prezentacji przedstawicielki szwedzkiej grupy poświęciły dużo uwagi na przybliżenie stronie polskiej zasad obowiązujących lgd w procesie przyznawania pomocy. Erika Larsson zaprezentowała generator wniosków opracowany przez Instytucję Zarządzającą, który dostępny jest dla beneficjentów na stronie internetowej LGD. Podkreśliła, że beneficjent składa wniosek o przyznanie pomocy w formie elektronicznej z podpisem elektronicznym, który w Szwecji jest powszechny i darmowy. Do wniosku załączane są jedynie oświadczenie wnioskodawcy, i tak np. w przypadku inwestycji budowlanej szwedzi oświadczają, pod odpowiedzialnością karną, o posiadaniu pozwolenia na budowę, nie muszą tego dokumentu załączać do wniosku, tak jak to odbywa się w Polsce. Przed wypłatą beneficjent jest kontrolowany zarówno przez LGD jak i Instytucje Zarządzającą, na tym etapie może zostać poproszony o przedstawienie pozwolenia na budowę, bądź innych dokumentów potwierdzajacych prawdziwość złożonych oświadczeń wraz z wnioskiem o przyznanie pomocy. Wnioskodawców obowiązuje jeden wniosek aplikacyjny nie zależnie od funduszu europejskiego, z którego uzyska wsparcie. Erika Larsson podkreślała, że wnioskodawca nie musi znać zasad obowiązujących w poszczególnych funduszach, to rolą lgd jest je znać i skutecznie wesprzeć merytorycznie ubiegajacego się o dofinansowanie. Na pytanie jakie możliwości stworzyło wdrażanie czterofunduszowej strategii, przedstawicielki lgd wskazały w trakcie dyskusji, że przede wszystkim komplementarność realizowanych projektów. Jako przykład podały dom kultury, którego budowa może być realizowana ze środków EFRROW, a jego wyposażenie i działalność z EFS. W Polsce jest to teoretycznie też możliwe, jednak trudne ponieważ ogłaszanie konkursów przez różne instytucje nie gwarantuje, że wybrane projekty będą wzajemnie się uzupełniać.

Dużym ułatwieniem dla wnioskodawców, na co wskazła Anna Svedin, jest wypłata zaliczki beneficjentom w wysokości 80% kwoty dofinansowania.

Po części teoretycznej polska grupa miała możliwość pojechać i zobaczyć w jaki sposób realizowany był projekt Färja dotyczący budowy przystani dla jachtów w miejscowości Söråker, której mieszkańcy kiedyś utrzymywali się z rybołóstwa, obecnie zaś z turystyki i innych gałęzi gospodarki. Również tu okazało się, że lokalna organizacja społeczna niejako inspiruje do prowadzenia pewnego typu działalności gospodarczej, a nie samodzielnie ją prowadzi. Przy promenadzie zbudowanej wraz z przystanią ze środków Leader’a, stowarzyszenie wybudowało budynek z przeznaczeniem na restaurację, który został wydzierżawiony lokalnemu przedsiębiorcy.

Dzień ten został zakończony przejazdem w kierunku Sztokholmu na obszar LGD Gästrikebygden. Jest to grupa wdrażająca również czterofunduszową strategię z budżetem ok. 4,6 mln. €, której obszar obejmuje 18 gmin. W strategii grupa zdefiniowała sześć obszarów tematycznych, w ramach których beneficjenci mogą uzyskać wsparcie:

• kompetencja i zmiana pokoleniowa,
• integracja i włączenie społeczne,
• przemysł hotelarski,
• produkty lokalne,
• rozwój przyjazny dla środowiska,
• konkurencyjny przemysł rybny.

Po przedstawieniu specyfiki grupy strona szwedzka zaprezentowała projekt ”Naturkraft Gästrikland” (Moc w przyrodzie Gästrikland). Partnerzy szwedzcy również w tym dniu podkreślali, że RLKS ułatwia wybór projektów komplementarnych, czego przykładem mogą być projekty realizowane w Högbo Padel, gdzie wsparcie uzyskały projekty infrastrukturalne związane z budową atrakcji turystycznych, ale również projekty dotyczące ich promocji, czy też organizacji wydarzeń na ich terenie, które wpływały na zwiększenie ruchu turystycznego.

Organizowane w trakcie spotkań dyskusje pozwoliły uczestnikom wyjazdu, którzy reprezentowali zarówno lgd jak i instytucje zarządzające i wdrażające na wyciągnięcie następujących wniosków:

1. Ocena przygotowanego LSR miała w Szwecji wpływ na wielkość dostępnego budżetu. Należy w przyszłym okresie programowania zastanowić się nad umożliwieniem również w Polsce wyboru grup ”różnych prędkości” oraz większym uzależnieniem budżetu LSR od jej oceny. Przy czym mówiąc o grupach ”różnych prędkości” nie można mówić, że jedne grupy są lepsze, a drugie gorsze. Dobrym tego przykładem były odwiedzone szwedzkie LGD’y, które prezentowały dwie filozofie. Z jednej strony była LGD Höga Kusten, która przygotowując ”Prestudies” dużo czasu i wysiłku poświęcała na animowanie społeczności lokalnej, ukierunkowywanie rozwoju poszczególnych miejscowości, tak aby było to spójne z celami przyjętymi w LSR. Grupa ta przyznawała niewiele dotacji w porównaniu z dwoma pozostałymi odwiedzonymi LGD’ami, raczej skupiała się na realizowaniu własnych projektów. Z drugiej strony są LGD Mittland Plus i LGD Gästrikebygden, których działalność w dużej mierze oparta była na przyznawaniu wsparcia finansowego. Grupy te w swym podejściu wychodziły z założenia, że społeczność lokalna, stowarzyszenie lepiej wie, co chce osiągnąć, jak się rozwinąć, a rolą lgd jest przyznać wsparcie. I mieć duże możliwości w tym zakresie, co daje wdrażanie wielofunduszowych LSR.
2. LGD w Szwecji, odmiennie niż w Polsce, na etapie sprawdzenia stopnia wdrożenia LSR po roku 2018 nie były karane cięciem budżetu. Nieosiągnięcie jednak przyjętych wskaźników w okresie programowania 2014-2020 będzie miało wpływ na ocenę LSR na kolejny okres, jak również na wielkość dostępnego budżetu.
3. Ciekawym okazało się podejście do tworzenia miejsc pracy przez Szwedzkie LGD’y, które nie przyznają bezpośrednio dotacji na tworzenie lub rozwój firm. Mogą one jednak wspierać finansowo realizację przez lokalne organizacje nonprofit projektów, w ramach których powstają atrakcje turystyczne, gdzie prywatne firmy tworzą miejsca pracy z własnych środków. Podejście takie umożliwia rozwój ekonomii społecznej.
4. Szwedzkie organizacje prezentują odmienne niż Polskie podejście do ekonomii społecznej. W Polsce ekonomia społeczna kojarzona jest z tworzeniem przez podmioty nonprofit miejsc pracy dla przedstawicieli grup defaworyzowanych. W Szwecji ekonomia społeczna związana jest z prowadzeniem przez ngo działalności dającej dochód, który wykorzystywany jest do realizacji projektów zgodnych z ich statutem. Czego przykładem były prezentowane projekty związane z budową stacji paliw, sklepu, przystani dla jachtów oraz promenady.
5. W Szwecji wypracowano ciekawy model częściowego objęcia dużych miast podejściem Leader. Wsparcie z EFRROW w Szwecji nie mogą uzyskać tylko projekty dotyczące centrów miast zamieszkałych przez więcej niż 20 tys. osób. Dzięki temu w innych dzielnicach dużych miast, szczególnie na peryferiach, możliwe jest finansowanie projektów.
6. Rozwiązania prawne Szwecji pozwalają teoretycznie na finansowanie jednego projektu z kilku funduszy w ramach wdrażanych wielofunduszowych LSR, praktyka jednak wskazała, że łatwiej jest realizować zamiast jednego dużego projektu, kilka mniejszych, z których każdy finansowany jest z jednego funduszu.
7. Pracownicy LGD mają dostęp do bazy podobnej do polskiego PESEL, w której są w stanie po numerze identyfikacyjnym wnioskodawcy sprawdzać prawdziwość informacji złożonych przez wnioskodawcę.
8. LGD w Szwecji, mimo że wdrażają RLKS wielofunduszowy (przygotowali LSR wielofunduszowe) to nie udało im się wypracować jednolitego podejścia do kontraktowania wsparcia w sposób pakietowy (wielofunduszowy), tj. połączenia w jednym wniosku aplikacyjnym wsparcia inwestycyjnego z miękkim. Wnioski projektowe dotyczą tylko jednego funduszu. Udało im się jednak wdrożyć rozwiązania informatyczne dot. aplikowania o wsparcie i monitorowania wydatków, które ograniczają obciążenia biurokracją i zapewniają swobodny dostęp do danych (formularz dostępny na portalu LGD).
9. Rola i aktywność LGD w Szwecji jest zróżnicowana. Występuje podejście „top-down”, gdzie LGD inicjuje i wdraża różnego typu projekty, wzmacnia osoby aktywne lokalnie, przygotowuje dokumentację na przyszłą perspektywę finansową – inspiruje/animuje nowe projekty (LGD Hoga Kusten). W pozostałych LGD praktykowane jest raczej podejście „bottom–up”, gdzie LGD prowadzi działania animacyjne, sieciowanie beneficjentów, wsparcie w poszukiwaniu źródeł finansowania oddolnych pomysłów (LGD Mittlan Plus, LGD Gastrikebygden). Są to LGD, które działają w otoczeniu aktywnych NGOs i przedsiębiorców, którzy przychodzą do nich z pomysłami na projekty.
10. Najciekawszym projektem, który warto przenieść do Polski, szczególnie do obszarów zagrożonych procesami depopulacji oraz tam, gdzie występują problemy z integracją społeczną nowych, napływowych mieszkańców, najczęściej z miast (problemy mentalnościowe), jest projekt wdrażany przez LGD Hoga Kusten (promowany także jako dobra praktyka przez Komisję Europejską), który ma na celu stworzenie pozytywnego wizerunku regionu atrakcyjnego do życia (Changing the narrative about rural). Dzięki promocji osób aktywnych lokalnie (liderów lokalnych), reprezentujących różne zawody szeroką akcją promocyjną, zachęcano do osiedlania się w regionie i podejmowania działalności gospodarczej.
11. Szwedzkie LGD nie prowadzą jeszcze prac związanych z przygotowaniami do przyszłej perspektywy finansowej 2021-2027, w tym przyszłej LSR. Nie mają wypracowanego stanowiska nt. roli RLKS i funduszu wiodącego.
12. Rola LSR: W Szwecji LSR nie jest jedyną strategią rozwoju dla danego regionu. Podobna sytuacja występuje w Polsce. Niektóre gminy posiadają swoje strategie rozwoju, są też strategie rozwoju województwa (SRW). W obecnie prowadzonych pracach nad zmianą ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju wprowadza się możliwość opracowywania strategii ponadlokalnych, których obszar wdrażania jest większy niż jedna gmina a mniejszy niż strategia województwa. Aby uniknąć sytuacji przygotowywania różnych strategii dla tego samego obszaru, rozważa się by strategie rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność tworzone w ramach podejścia RLKS (szczególnie wielofunduszowych) stanowiły materiał wyjściowy przy tworzeniu strategii ponadlokalnych. Szczególnie jest to istotne w sytuacji, gdy nastąpi zawarcie porozumienia terytorialnego z inicjatywy oddolnej jst (gmin, powiatów) – wariant taki przewiduje projekt KSRR 2030.
13. Kilka kwestii istotnych dla przyszłości RLKS: Jeżeli RLKS to: zintegrowane narzędzie mające zastosowanie we wszystkich aspektach zrównoważonego rozwoju, dające możliwości dopasowania działań/ interwencji „szytej na miarę”, czyli do wyzwań i inicjatyw lokalnych, oddolnych - to RLKS powinien być wdrażany w każdym z województw. Uzgodnień wymaga ustalenie spójności i komplementarności RLKS ze wsparciem kierowanym z poziomu regionu (RPO) i z poziomu kraju (KPO). Należy pamiętać, że RLKS nie jest jedynym narzędziem w realizacji rozwoju terytorialnego (obok niego duże znaczenie ma też ZIT). Stworzenie spójnego i sprawnego systemu wsparcia, finansowanego z wielu funduszy w ramach RLKS wymaga włączenia w proces programowania przyszłego okresu 2021-2027 wszystkie zainteresowane strony (instytucje zarządzające i przedstawicieli LGD/KSOW) oraz zebrania i przeanalizowania doświadczeń LGD w Polsce (które są różne pod względem skali i zakresu wsparcia (jedno – kilkufunduszowe), otoczenia w jakim funkcjonują, w tym zróżnicowanych potrzeb i aktywności partnerów społecznych i gospodarczych, jak też działań/projektów które wdrażają);Największą wiedzę w zakresie wdrażania wielofunduszowych LSR posiadają przedstawiciele województw: Kujawsko-Pomorskiego oraz Podlaskiego. Zarówno pracownicy podmiotów wdrażających (instytucji pośredniczących) jak i pracownicy wielofunduszowych LGD z tych województw. Konieczne będzie zatem zebranie opinii tych osób na temat przeszkód oraz dobrych praktyk wartych rozpowszechnienia w przyszłości. Wstępne opinie płynące z funkcjonowania RLKS w tych 2 województwach pokazują, że istotne są działania związane z animacją lokalnej społeczności, co jest podstawą budowania partnerstw i współpracy wielosektorowej na poziomie lokalnym. Brak takich projektów praktycznie uniemożliwia sprawne działanie LGD w ramach RLKS czy OWES w zakresie ekonomii społecznej.Przepis art. 25(3) projektowanego rozporządzenia CPR dopuszcza zastosowanie funduszu wiodącego nie tylko do finansowania kosztów przygotowania, zarządzania i animowania ponoszonych w ramach wdrażanych strategii (jak to odbywa się w obecnym okresie programowania), ale daje możliwość rozszerzenia zastosowania zasad finansowania funduszu wiodącego w odniesieniu do wdrażania strategii. Ustalenia wymaga jak należy rozumieć wybór funduszu wiodącego w RLKS? Czy np. przy wyborze funduszu wiodącego EFRROW cały proces oceny i wyboru projektu współfinansowanego z EFS/EFRR będzie się odbywał przy wykorzystaniu narzędzi  opracowanych dla EFRROW? Takie podejście powinno doprowadzić m.in. do stworzenia jednolitego wniosku aplikacyjnego i jednego systemu informatycznego (co już działa w Szwecji).
14. Istotną różnicą w porównaniu do rozwiązania wdrożonego w Polsce jest to, że Szwecja posiada jedną instytucję zarządzającą wszystkimi 4 funduszami oraz jedną agencję płatniczą, co daje wiele korzyści, np. łatwiejsza koordynacja przepisów na poziomie centralnym czy sprawniejsza współpraca między osobami zajmującymi się poszczególnymi funduszami. W wielofunduszowych LSR fundusz regionalny jest skupiony na rozwoju miast.
15. Niewątpliwymi zaletami wdrażania przez stronę szwedzką wielofunduszowego RLKS jest jedna instytucja zarządzająca do wszystkich funduszy, jeden system IT dedykowany wszystkim funduszom (w tym wspólny wniosek o przyznanie pomocy i o płatność – uwzględniający specyfikę i wymogi poszczególnych funduszy), większe możliwości realizacji strategii i spełniania potrzeb lokalnej społeczności.
16. W szwedzkim systemie panuje zasada „jedna operacja – jeden fundusz”, czyli jedna realizowana operacja może wykorzystać wyłącznie środki pochodzące z jednego funduszu. Podczas wizyty mieliśmy jednak okazję zapoznać się z przykładami LGD, które wykorzystują efekt synergii, realizując operacje z różnych funduszy osiągając cele, które wzajemnie się uzupełniają i generują wartość dodaną.
17. Podczas wizyty w szwedzkich lokalnych grupach działania można było zauważyć, że tamtejsze LGD skupiają się w głównej mierze na zrealizowaniu swojej strategii rozwoju lokalnego, nie wgłębiając się we wszystkie szczegóły systemowych rozwiązań RLKS w swoim kraju. Grupy nie potrafiły odpowiedzieć na część szczegółowych pytań dotyczących chociażby sposobu podziału środków dla lokalnych grup działania. Przyczyną tego może być fakt, że stworzony system informatyczny na wielu płaszczyznach pozwala w sposób skoordynowany i niemalże automatyczny przeprowadzić LGD i ich beneficjentów po ścieżce złożenia wniosku o przyznanie pomocy oraz w dalszych etapach realizacji operacji. Dzięki systemowi informatycznemu fundusze unijne są łatwiej dostępne dla mieszkańców i lokalnej społeczności, a tamtejsze lokalne grupy działania mogą skupić się na animowaniu lokalnej społeczności i pomaganiu im w uzyskaniu odpowiedniego wsparcia w zależności od potrzeb. Co interesujące, wniosek o przyznanie pomocy składany jest wyłącznie w formie elektronicznej i podpisywany podpisem elektronicznym, który w Szwecji jest nieodpłatny.
18. Szwedzkie LGD muszą również mierzyć się z pewnymi problemami wiążącymi się z wdrażaniem wielofunduszowych strategii. Pomimo sprawnie działającego systemu IT, problemem pozostaje mnogość regulacji, z którymi należy się zmierzyć w przypadku wszystkich funduszy – zarówno dla instytucji zarządzającej, ale przede wszystkim dla LGD, które muszą dostosować się do odmiennych dla poszczególnych funduszy przepisów oraz konieczność pracy z 4 odmiennymi systemami monitorowania, które w poszczególnych funduszach potrafią być od siebie znacząco różne, co powoduje wiele nieporozumień i trudności. Jednak jak podkreślają szwedzkie LGD, to one mają obowiązek posiadania kompleksowej wiedzy na temat zasad i warunków przyznawania pomocy w ramach poszczególnych funduszy – wnioskodawca przychodzący do LGD nie musi takiej wiedzy posiadać, to rolą LGD jest kompleksowo doradzić i „poprowadzić za rękę” przez zawiłości systemu, w tym także na podstawie pomysłu wnioskodawcy na projekt, zidentyfikować w ramach którego funduszu LSR mógłby być on zrealizowany.
19. Doświadczenia szwedzkich LGD z wdrażaniem wielofunduszowego RLKS są generalnie pozytywne, LGD nie są w stanie wskazać mniej lub bardziej „przyjaznego” funduszu, aczkolwiek jedna LGD stwierdziła, że najwięcej problemów wdrożeniowych sprawia im EFMR.
20. Interesującą metodą wsparcia rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, w tym tworzenia miejsc pracy, są działania szwedzkich LGD polegające bardziej na wsparciu doradczym dla wnioskodawców, poszukiwaniu specyficznych nisz dla biznesu, badaniu realnych potrzeb i szans powodzenia realizacji konkretnych pomysłów oraz intensywne działania promocyjne obszaru (kampanie medialne), niż na udzielaniu finansowego wsparcia na podejmowanie lub rozwijanie działalności gospodarczej konkretnemu wnioskodawcy.
21. Podczas wizyty studyjnej można było również zauważyć różnice w podejściu tamtejszej lokalnej społeczności w kontekście filozofii ekonomii społecznej. Istotą stowarzyszenia było nie tylko doradztwo i pośrednictwo w pozyskaniu finansowania projektów, ale przede wszystkim są one inkubatorem pomysłów na biznes. Stowarzyszenia nie boją się również oddawać własne, dobrze zapowiadające się biznesy osobom spoza stowarzyszenia, które przejmują nieodpłatnie biznes i skutecznie go rozwijają ze wsparciem tego stowarzyszenia. Stowarzyszenie oddając swój pomysł realizuje kolejne projekty, które generują przychody. W świetle powyższego nieco zaskakującą informacją było jednoczesne pobieranie opłat od rodziców, których dzieci chciałyby skorzystać z placu zabaw utworzonego przy wsparciu środków LSR. Przedstawiciel szwedzkiego stowarzyszenia poproszony o przybliżenie powodów stosowania takiego podejścia wyjaśnił, że sam pomysł na biznes nie generował kosztów ze strony stowarzyszenia, a plac zabaw to inwestycja w którą trzeba było zaangażować środki.
22. Głównymi wnioskami nasuwającymi się po wizycie studyjnej oraz informacjach zebranych podczas prezentacji i rozmów ze stroną szwedzką są potrzeba zapewnienia wdrażania czterofunduszowego RLKS w całym kraju oraz położenie dużego nacisku na stworzenie i wdrożenie systemu informatycznego, który spowoduje zmniejszenie biurokracji, ułatwi przepływ informacji i uprości system ubiegania się o wsparcie dla potencjalnych beneficjentów. Warto również szerzyć wśród lokalnych grup działania potrzebę projektowania operacji, które wzajemnie będą się uzupełniały, generując wartość dodaną do całości.
23. LGD-y w Szwecji nie finansują bezpośrednio przedsiębiorców, a mimo to większość budżetu jest przeznaczona na przedsiębiorczość, otoczenie biznesu, stowarzyszenia społeczne. Nie ma też żadnych przeszkód, a wręcz jest powszechną praktyką, obserwowaną przez nas we wszystkich trzech wizytowanych LGD-ach, że obiekt zrealizowany ze środków unijnych np. przez stowarzyszenie lub samorząd terytorialny, przekazywany jest od razu po realizacji w wieloletnią dzierżawę prywatnemu przedsiębiorcy, często za symboliczną "koronę", ale z obowiązkiem realizacji celów. Wniosek na nową perspektywę: stworzyć szersze ramy i lepszy klimat dla partnerstwa publiczno-prywatnego w ramach środków unijnych, szczególnie RLKS. Wzmocnić rolę RLKS w zakresie otoczenia biznesu, a nie tylko w bezpośrednim finansowaniu przedsiębiorców.

Prezentacje szwedzkich LGD:

• Prezentacja LGD Höga Kusten

•  Prezentacja LGD Mittland Plus
  

•  Prezentacja LGD LGD Gästrikebygden

•  Projekt Park kultury Mannaminne

• Projekt Farja przystań dla jachtów

• Projekt Gastrikland 

Notatka sporządzona przez Polską Sieć LGD – Federacja Regionalnych Sieci LGD

„Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi”

„Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020”

„Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi”

„Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020”