Ubóstwo i wykluczenie na wsi - podsumowanie międzynarodowych warsztatów

Wykluczenie społeczne mieszkańców wsi w większym lub mniejszym stopniu występuje we wszystkich państwach członkowskich UE, różnice dotyczą skali i zakresu. Mieszkańcy wsi poprzez znaczne odległości od centrów decyzyjnych, gorsze wyposażenie w podstawową infrastrukturę techniczną  i społeczną mają w wielu państwach członkowskich gorszą sytuację wyjściową w realizacji podstawowych wyznaczników jakości życia. W większości państw europejskich na wsi trudniej o miejsca pracy, trudniej założyć i z sukcesem prowadzić działalność gospodarczą, gdyż rynki zbytu są najczęściej dosyć oddalone. Wybudowanie jakiejkolwiek infrastruktury  zaczynając od drogi poprzez wodociągi, kanalizację, telefon, miejsca spotkań i wypoczynku lub innych podstawowych usług kosztuje na wsi znacznie drożej w przeliczeniu na jednego użytkownika.

62 przedstawicieli organizacji pozarządowych z Polski i Europy Środkowo-Wschodniej spotkało się w Krakowie, żeby wypracować sposoby walki z biedą i alienacją społeczną na obszarach wiejskich. Warsztat odbył się w dniach 25 – 27 czerwca 2017 r. (pobierz Raport z  warsztatów)

 – Pomysły i inicjatywy zgromadzone w trakcie spotka nia pomogą nam w rozwiązaniu tych problemów oraz w wypracowaniu praktycznych rekomendacji dotyczących działań na przyszłość – powiedział Ryszard Kamiński, prezes Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich, w trakcie inauguracji warsztatu.

Inicjatywa FAOW to część większego przedsięwzięcia wspierającego wyrównywanie szans na wsi.

– Spotkaliśmy się dziś w ramach przygotowań do Europejskiego Parlamentu Wiejskiego 2017*. Wydarzenie to umożliwia ludziom z obszarów wiejskich, pochodzącym nie tylko z Unii Europejskiej, ale i z całej Europy, zakomunikowanie swoich potrzeb – powiedział Dragan Roganović Sekretarz Generalny PREPARE, organizacji która współorganizuje spotkania Europejskiego Parlamentu Wiejskiego.

Głos w tej sprawie zabrała również Magdalena Mach, przedstawicielka Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. – Dostrzegamy problem ubóstwa i wykluczenia społecznego na wsi. W jego rozwiązaniu pomóc może jedynie współpraca wielu różnych organizacji. Dlatego też z zadowoleniem przyglądamy się działalności Europejskiego Parlamentu Wiejskiego.

O tym, jak walczyć ze zjawiskami biedy i izolacji społecznej opowiadali przedstawiciele organizacji z różnych zakątków Europy, m.in. Armenii, Bośni i Hercegowiny, Gruzji, Łotwy, Rumunii, Serbii, Słowacji, Słowenii i Węgier.

Problemy dotyczące wsi są zróżnicowane i w każdym państwie nieco inne, co można było usłyszeć w trakcie dyskusji po oficjalnej części spotkania. Mimo to wielu uczestników zaznaczyło, że na ubóstwo i wyobcowanie społeczne wpływ mają także wydarzenia polityczne i społeczne dotyczące całej Europy.

Warsztaty zorganizowane w Krakowie w dniach 25-27 czerwca 2017 roku, stworzyły dobre warunki do rzeczowej rozmowy o ubóstwie i innych przyczynach wykluczenia społecznego mieszkańców wsi oraz wyciągnięcia kluczowych wniosków będących podstawą do dalszego działania w tym zakresie. Mieszkańcy wsi często odczuwają negatywne skutki peryferyjności miejsca zamieszkania i wynikające z tego ograniczenia dostępu do usług, edukacji i rynku pracy. Nowoczesne technologie, w tym komunikacyjne, pozwalają niektóre bariery zlikwidować, inne złagodzić. Tworzą nowe możliwości przeciwdziałaniu ubóstwu i wykluczeniu społecznemu.

Uczestnicy warsztatu mieli  okazję przekonać się, jak wspólne działanie pozwala zmniejszyć skalę ubóstwa i wykluczenia na wsi. W ramach spotkania zorganizowano trzy wizyty studyjne.  Grupa odwiedziła Spółdzielnię Socjalną „Przystań” we wsi Kwapinka (woj. małopolskie, pow. myślenicki) założoną przez Urząd Gminy Raciechowice oraz Ochotniczą Straż Pożarną w Kwapince. W Przystani zatrudnienie znaleźli ludzie, którzy wcześniej w pobliskich szkolnych zajmowali się utrzymywaniem porządku i gotowaniem posiłków dla uczniów. Po tym jak zabrakło środków na ich etaty, stracili pracę. Obecnie spółdzielnia m.in. serwuje posiłki dla dzieci i młodzieży z okolicznych szkół, prowadzi działalność cateringową i dba o porządek w szkołach i urzędzie gminy.

Uczestnicy warsztatu odwiedzili też Stowarzyszenie Grupa Odrolnika (woj. małopolskie, pow. tarnowski) oraz Spółdzielnię Socjalną „Kuźnia Smaku” (woj. małopolskie, powiat myślenicki). Obie inicjatywy to przykłady innowacyjnej przedsiębiorczości rolników z małopolski oraz udanej promocji lokalnych produktów. Celem wizyty studyjnej w Stowarzyszeniu Grupie Odrolnika było pokazanie, jak można zapobiec problemowi ubóstwa i wykluczenia wśród drobnych producentów rolnych, kierując się zasadami zrównoważonego oraz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Stowarzyszenie prowadzi sprzedaż ekologicznych warzyw oraz owoców z małych i rodzinnych gospodarstw rolnych. Z kolei w „Kuźni Smaku” uczestnicy spotkania dowiedzieli się, jak dobrze promować bogatą tradycję kulturową regionu. 

Przyjęta formuła warsztatów zapewniła otwartą debatę z możliwością aktywnego udziału wszystkich uczestników, co pozwoliło na zdefiniowanie głównych problemów oraz omówienie, skutecznych i sprawdzonych w konkretnych sytuacjach sposobów przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. Poprzez szereg następujących po sobie sesji, każdy z uczestników konferencji miał okazję pełnić aktywną rolę w różnych panelach tematycznych oraz sesjach ogólnych. Ważnym elementem warsztatów było „zderzenie z rzeczywistością” („reality check”) omawianych zagadnień poprzez wizytę studyjną pozwalającą na zapoznanie się w terenie z projektami zapobiegania wykluczeniu społecznemu realizowanymi przez organizacje wiejskie na terenie województwa małopolskiego.

Przedstawione przykłady dobrych praktyk, wizyty studyjne i wymiana opinii z całą pewnością przyczynią się do lepszego rozumienia problemu i poszukiwania sposobów ich rozwiązywania. Najskuteczniejszą formą działania jest zapobieganie – dotyczy to także biedy i wykluczania społecznego.

Problemy są duże, omówione przypadki dobrych praktyk udowadniają, że trzeba poszukiwać innowacyjnych rozwiązań dla radzenia sobie ze starymi i nowymi wyzwaniami. Odpowiedzi muszą być dopasowane do konkretnych lokalnych warunków, niezależnie od ich uniwersalności, proponowane rozwiązania, aby były skuteczne powinny uwzględniać lokalny kontekst i zniuansowaną specyfikę danego miejsca. Potrzebna jest szeroka, otwarta debata o wykluczeniu społecznym na wsi. Na nowy okres programowania po 2020 roku, Unia Europejska powinna wypracować lepsze instrumenty dla wykorzystania potencjału wsi europejskiej, który poprzez wykluczenie społeczne, jest niewykorzystany.&nbs

Program warsztatów - pobierz (pl), download (en)

Więcej informacji o operacji - zobacz

 Źródło: FAOW

„Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020”

Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi