„Renewing LEADER/CLLD for 2020+..." - relacja z konferencji

Podsumowanie 25 lat podejścia LEADER w Europie i dyskusja na temat LEADER/RLKS na kolejny okres programowania 2021-2027 były tematem konferencji „Renewing LEADER/CLLD for 2020+. Celebrating 25 years of LEADER in Europe!” zorganizowanej w dniach 22-23 listopada 2016 r. w Tartu (Estonia) przez Europejskie stowarzyszenie LGD – ELARD przy wsparciu estońskiej sieci LGD, estońskiego Ministerstwa ds. Wsi, Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Estonii, estońskiego Ruchu na rzecz Wsi i miasta Tartu.

W spotkaniu udział wzięło około 130 osób. Polskie LGD reprezentował Prezes Polskiej Sieci LGD – Janusz Bartczak (LGD „Partnerstwo Drawy z Liderem Wałeckim”), Maciej Biernacki i Marcin Świerczyński (Zielony Wierzchołek Śląska), Marcin Dembowski (Zalew Zegrzyński), Monika Kwaczała (Korona Północnego Krakowa) oraz Krzysztof Kwatera (Dolina Raby). Ponadto w konferencji uczestniczyli Łukasz Tomczak z MRiRW i Elżbieta Strzelecka z Politechniki Łódzkiej.

Główna część konferencji odbyła się w salach Państwowego Muzeum Estonii. Duży obiekt, otwarty w październiku tego roku, zbudowany został na obszarze dawnej bazy wojskowej, a inspiracją dla architekta był pas startowy. Zwraca uwagę długość budynku oraz rosnący w górę dach - od 3 m w części tylnej do 15 m wysokości przy wejściu głównym. Koszt realizacji to 74 mln Euro.  Muzeum łączy tradycję z nowoczesnością, wykorzystując najnowsze zdobycze techniki do prezentacji zgromadzonych w nim zbiorów. Zbiory te zaledwie w ciągu 1,5 miesiąca obejrzało 50 tys. osób.

Konferencję rozpoczęło odśpiewanie przez młodą artystkę trzech utworów, w tym jednego pochodzącego z Konkursu Piosenki Eurowizji. Była to ciekawa forma oprawy konferencji. Przed rozpoczęciem drugiego dnia również wystąpili artyści – tym razem z repertuarem muzyki folkowej.

W części plenarnej głos zabierali:

• Liilian Sage z estońskiego Ruchu na rzecz Wsi, która prowadziła spotkanie z ramienia organizatorów,
• Pedro Brosei, Wiceprzewodniczący stowarzyszenia ELARD – powitał uczestników konferencji,
• Jean Michel Courades, były pracownik DG AGRI – przedstawił historię podejścia LEADER,
• Mihail Dumitru, Zastępca Dyrektora DG AGRI
• Urmas Kruuse, Minister ds. Wsi Estonii,
• Hartmut Brendt, przedstawiciel niemieckiej sieci LGD,
• John Grieve, przedstawiciel Punktu Kontaktowego Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich,
• Roman Haken, członek Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

W dalszej części konferencji jej uczestnicy pracowali w pięciu grupach:

1. Jak poprawić wdrożenie RLKS i wielofunduszowości?
2. Jak rozwinąć przejrzystą i holistyczną koordynację podmiotów podejścia LEADER i instytucji wdrażających na szczeblu krajowym?
3. Jak zapewnić innowacyjne i elastyczne wdrożenie Lokalnych Strategii Rozwoju?
4. Jak uprościć i zharmonizować współpracę międzynarodową i międzyregionalną w ramach Unii Europejskiej i z Krajami Trzecimi?
5. Jak odnowić podejście LEADER po 25 latach stosowania po roku 2020?

Zadaniem grup była dyskusja nad wizją do roku 2027 i wskazanie na najważniejsze utrudnienia w osiągnięciu tych wizji. Następnie zaproponowano rozwiązania mające na celu pokonanie utrudnień i osiągnięcie wizji. Wyniki prac grup przedstawiono na sesji końcowej, podczas której podsumowano całość konferencji i wskazano dalsze kroki. Jednym z nich będzie przygotowanie do końca roku, w oparciu o wyniki konferencji, deklaracji nt. podejścia LEADER po 2020 roku celem przekazania stanowiska europejskich lokalnych grup działania do Komisji Europejskiej i Instytucji Zarządzających Państw Członkowskich Unii Europejskiej.

Uczestnicy konferencji mieli okazję uczestniczyć w wydarzeniach towarzyszących. Kolację zorganizowano w restauracji na obszarze odresturowanych obiektów dworskich w Mooste (45 km od Tartu). W obiektach w Mooste funkcjonują różne przedsiębiorstwa wynajmujące pomieszczenia na prowadzenie swojej działalności takie jak stolarnia (wykonująca m.in. profesjonalne łuki), firma produkująca wyroby z wełny, firma ceramiczna, sklep z używanymi rzeczami. Corocznie organizowany jest w Mooste festiwal muzyczny.

Przedstawiciele polskich LGD wzięli również udział w wizycie studyjnej na terenie Łotwy, zorganizowanej przez LGD Pierigas Partneriba. W miejscowości Ikskile przedstawiono przykłady projektów wspartych z Programu LEADER, których beneficjentami byli:

1. Ekologiczna szkoła i przedszkole prowadzone przez rodziców.
2. Producent soku z brzozy, wina i wina musującego.

Szkoła i przedszkole w Ikskile założona została przez pięcioro rodziców. Uczęszcza do niej 70 dzieci. W szkole serwowane jest jedzenie ekologiczne, głównie wegetariańskie. Rodzice pracują minimum jeden tydzień w roku na rzecz szkoły, a jeśli więcej, to zalicza się im to do czesnego. Szkoła korzysta ze wsparcia publicznego, na zasadach podobnych do innych szkół na Łotwie. Nacisk w szkole jest położony na zdobycie umiejętności przez uczniów. Z programu LEADER utworzona została sala spotkań dla mieszkańców (adaptacja pomieszczenia, zakup wyposażenia, w tym zakup instrumentów muzycznych) i zrealizowano kilka projektów miękkich. Raz w miesiącu mieszkańcy uczestniczą w imprezie polegającej na sprzedaży posiłków (zamówienia składa się jak w restauracji).

Producent soku z brzozy, wina i wina musującego otrzymał dotację z Programu LEADER na zakup urządzeń do produkcji wina musującego. Piwnica, gdzie znajdują się beczki z winem oraz wyposażenie wykonane zostały z elementów bunkra wojskowego. Przedsiębiorca sprzedaje swoje wyroby do Azji i Europy Zachodniej. Produkcja soku z brzozy jest popularna na Łotwie. Każdy Łotysz może zebrać sok z jednej brzozy w państwowym lesie. Informacja o działalności łotewskiego przedsiębiorcy prezentowana była w polskiej telewizji.

Główne uwagi i wnioski uczestników polskiej delegacji: 

1. Najczęściej wskazywanym problemem (bolączką) jest zbyt dużo biurokracji. Także problemem jest brak zrozumienia dla idei podejścia LEADER na poziomie lokalnym – program traktowany jest tylko jak instrument finansowy.
2. Pomimo wskazywania trudności w realizacji programu, wielokrotnie podkreślany był entuzjazm i realny wpływ podejścia LEADER na zmiany na poziomie lokalnym.
3. Jedną ze spraw oczekiwanych najbardziej, obok uproszczenia programu, jest lepsze funkcjonowanie mechanizmu RLKS.
4. Pewnym rozczarowaniem jest brak podjęcia deklaracji końcowej podczas konferencji i brak wizyt studialnych do miejsc, gdzie zrealizowano projekty z Programy Leader (w Mooste wykonano tylko krótki odcinek wewnętrznej drogi). Także to, że podczas prac warsztatowych nie uwzględniano wyników prac innych zespołów np. grup roboczych powołanych w ramach Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (ENRD).
5. W żywności Estończyków występuje dużo ryb, szczególnie popularne są śledzie.
6. Na Łotwie na 35 LGD tylko jeden mężczyzna jest menedżerem.      

Przygotował: Krzysztof Kwatera, LGD Dolina Raby