Amsterdam Rural Fourm – o rolnictwie, jego problemach i co dalej?

Przedstawiciele Krajowych Sieci Obszarów Wiejskich oraz przedstawiciele świata sztuki spotkali się na Amsterdam Rural Forum – wydarzeniu zorganizowanym przez Holenderską Sieć Obszarów Wiejskich we współpracy z Europejską Siecią Rozwoju Obszarów Wiejskich – w dniach 11 i 12 maja, aby rozmawiać i dzielić się dobrymi praktykami na temat ponownego połączenia (ang. re-connect) rolnictwa z szerszym społeczeństwem. Temat ten został zainspirowany przemyśleniami profesora Erika Mathijs z Uniwersytetu w Leuven, który uważa, że w procesie dążenia do w pełni zrównoważonego rolnictwa, my [branża rolna] musimy uporać się z przepaścią, która istnieje pomiędzy rolnictwem i naturą, światem wiejskim i miejskim, a także producentami i konsumentami. Innymi słowy musimy pokonać barierę ekologiczną, socjalną i kulturową. Organizatorów spotkania zainspirowało słowo rolnictwo (ang. agriculture), które składa się z dwóch członów: rolnictwo (ang. agri) i kultura (ang. culture). Ta gra słów leżała u podstaw eksploracji tezy, którą postawili przed uczestnikami spotkania prowadzący – jak za pomocą kultury zamykać zidentyfikowane przepaście?

Spotkanie w Amsterdamie rozpoczęło się od przywitania wszystkich uczestników przez Jana Hartholt’a – osoby, która zainicjowała pomysł stworzenia takiego wydarzenia i bez którego wysiłków spotkanie nie doszło by do skutku. Jan scharakteryzował Holandię i jej rolnictwo w następujących słowach: „Holandia to nie gęsto zaludnione państwo, lecz puste miasto.” Pomimo faktu, iż ten mały europejski kraj jest drugim największym eksporterem produktów rolnych na świecie mało Holendrów ma o tym pojęcie oraz styczność z branżą rolną, co potwierdza istnienie przepaści, które Amsterdam Rural Forum próbowało niwelować. Tę myśl kontynuował dalej Erik Mathijs, który poprzez pryzmat wyników badań naukowych uważa rolnictwo XXIego wieku za niezwykle niewydolny system. Na poparcie tej tezy przedstawił badania, które obrazują przepływ azotu w procesie produkcji rolnej – kilkanaście razy więcej azotu jest zużywane w całym procesie produkcji żywności niż azot zawarty w pokarmach, które trafiają do naszych ust. Ponadto nastawienie na produkcję wysokotowarową Holandii oznacza, że proteiny muszą być importowane z Ameryki Łacińskiej, co przyczynia się do deforestacji lasów deszczowych. Jednocześnie Holandia ciągle musi zmagać się z problemami spowodowanymi stosowaniem nadmiernych ilości gnojowicy powstałą z tych właśnie importowanych protein. W dodatku, cały opisany powyżej łańcuch zależności nie działałby bez ropy naftowej, od której, zdaniem profesora Uniwersytetu w Leuven, rolnictwo XXIego wieku jest uzależnione. Zdaniem Mathijsa nowoczesne rolnictwo jest jednym wielkim uzależnieniem, od którego musimy się wyleczyć. Jak zauważył profesor zmiana paradygmatu możliwa jest nie przez przestrzeganie obowiązujących zasad, ale napisanie nowych zasad. Zastanowienie się nad tym jak nowe zasady miałyby wyglądać było zadaniem postawionym przed uczestnikami Amsterdam Rural Forum.

Po wysłuchaniu prezentacji otwierających spotkanie jego wyraźnie zamyśleni uczestnicy wzięli udział w łącznie szesnastu panelach. Jeden z pierwszych paneli przedstawiał pomysły na zaangażowanie nastolatków i młodzieży w tematy rolnicze. Najpierw dyrektor artystyczny festiwalu „Welcome to the Village”, Sjoerd Bootsma, opowiedział o tej inicjatywie – festiwalu, który skupia się na edukacji uczestników na tematy zrównoważonego rolnictwa. Inicjatywy takie jak upewnienie się, że pokarmy serwowane na festiwalu składają się tylko z lokalnych składników, czy identyfikowanie tak zwanego „mądrego mięsa”, które potem jest serwowane w festiwalowych hamburgerach w pomysłowy sposób uczą uczestników festiwalu jak, dzięki odrobinie wysiłku, być konsumentem wspierającym dobre praktyki rolnicze. Drugą częścią warsztatu były prezentacje uczniów z lokalnej szkoły na temat zagadnień związanych z żywnością, jak na przykład: czy warto zdrowo się odżywiać? Prezentacje były naprawdę na wysokim poziomie. Niemniej jednak, to co najbardziej zaskoczyło wszystkich uczestników warsztatu to fantastyczna znajomość języka angielskiego wśród młodych prezenterów – Dzieci te nie prezentowały w języku angielskim – One po prostu płynnie posługiwały się tym językiem!

Następny warsztat dotyczył jakże gorącego tematu w obecnej sytuacji geo-politycznej – uchodźców – i pochylał się nad pytaniem jak w środowisku wiejskim włączyć ich w życie społeczności lokalnej. Najpierw burmistrz Vlagtwedde, Leontien Kompier, – miejscowości, w której położony jest największy obóz uchodźców w Holandii, Ter Apel – opowiedziała o historii tego miejsca, stosunku mieszkańców do obozu i pomocy, którą udzielają oni uchodźcom. Następnie czeska artystka – Jana Svobodova – opowiadała o projektach teatralnych, które realizowała z uchodźcami rezydującymi w  Czechach. Jej projekty służyły także jako łącznik pomiędzy społecznością uchodźców, a społecznością lokalną. Na zakończenie Jana ze smutkiem stwierdziła, obecnie nie ma szans na kontunuowanie swoich projektów, bo uchodźcy są izolowani od społeczeństwa. Warsztat zakończył się prezentacją historii Bright Richards’a, którego życie pokazuje, że warto pomagać uchodźcom. Bright w latach 90tych XX wieku był jednym z najlepiej rozpoznawalnych prezenterów telewizyjnych w Liberii. Gdy w tym państwie wybuchła wojna domowa ewakuował się i po wielu miesiącach tułaczki dotarł do Holandii. Dzięki otwartości Holenderskiego społeczeństwa i mechanizmów stworzonych przez tamtejszy rząd Bright stanął na nogi, mówi płynnie po holendersku i prowadzi szczęśliwe życie. Mając świadomość, że niestety, problem uchodźców dalej jest problemem aktualnym, Bright stworzył program, w którym pomaga nowoprzybyłym imigrantom nie zapominać o marzeniach i celach, które mieli w swoim życiu i wspólnie z nimi, wykorzystując sztukę, pracuje nad ich osiągnięciem.

Drugi dzień konferencji zaczął się od tego, czego zabraknąć nie mogło, czyli wyjazdu rowerowego do gospodarstwa rolnego położonego na obrzeżach Amsterdamu. Gospodarstwo sadownicze Wila i Lisan Sturkenboom nie należy do zwyczajnych – na ośmiu hektarach sadu małżeństwo uprawia wiele rodzajów owoców, w których rzędach schronienie mają kury nioski. Oczywiście dodatkowy dochód ze sprzedaży jaj jest ważny w bilansie ekonomicznym gospodarstwa, lecz Sturkenboom’owie są przekonani, że pozytywne efekty hodowli kur w tej technice są dużo większe i wyliczają: napowietrzają i nawożą one glebę, kontrolują populację szkodników, strzygą trawę… Nowinką techniczną spotkaną w gospodarstwie, która zrobiła ogromne wrażenie na uczestnikach Amsterdam Rural Forum była kompostownia, z której małżeństwo odzyskuje ciepło i ogrzewa nim budynki w gospodarstwie.

Zanim uczestnicy Amsterdam Rural Forum wrócili do swoich państw członkowskich na scenie pojawił się Lucas de Man w spektaklu „My, Państwo Świń” – sztuce teatralnej opowiadającej o życiu rolnika, który ma dwóch synów. Jeden z nich zostaje rycerzem i podróżuje po świecie, aby go zmienić. Drugi przejmuje od ojca gospodarstwo i w okresie prosperity znacznie je powiększa. Sukcesy młodego rolnika kończą się w roku 2008, gdy popyt na wieprzowinę drastycznie spada i nie jest on w stanie spłacać swoich zobowiązań, co sprawia, iż nie tylko bank przejmuje jego gospodarstwo, ale także rozpada się jego małżeństwo. Spektakl, jak zauważył Lucas, w dobry sposób oddaje rzeczywistość nowoczesnego rolnictwa i w znaczący sposób przyczynił się do edukacji holenderskiego społeczeństwa na temat, nierzadko, ciężkiej rzeczywistości rolników.

Amsterdam Rural Forum pokazało, iż rolnictwo XXIego wieku stoi przed ogromnymi problemami strukturalnymi, od których branża rolna i szersze społeczeństwo nie może dalej stronić. Tak jak w przypadku wszystkich dużych wyzwań nie da się rozwiązać strukturalnych problemów rolnictwa od zaraz. W zamian potrzeba niezwykłej mądrości połączonej z nieustanną, mozolną pracą i współpracą wielu pokoleń i branż, aby wyleczyć się z uzależnień obecnego paradygmatu branży rolnej. Wydarzenia takie jak Amsterdam Rural Forum pełnią ważną rolę w inicjacji tej ciężkiej, lecz niezbędnej dyskusji. Przedstawiciele Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich oraz autor tego artykułu zapraszają do kontaktu w celu kontynuacji dyskusji zainicjowanej przez Amsterdam Rural Forum.

Mateusz Ciasnocha,  przedstawiciel Ciasnocha Family Farms, Żuławy

Zachęcamy do komentowania artykułu i zadawania pytań autorowi tekstu na naszym fanpage’u na portalu Facebook: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=878973338915662&id=121003394712664   Mateusz Ciasnocha z największą przyjemnością odpowie na Państwa komentarze i podzieli się z swą wiedzą i doświadczeniem.

O autorze: doradca oraz kontrybutor w rozwoju (afrykańskiej) branży rolnej. Posiada szerokie doświadczenie pracy w międzynarodowym środowisku, skonsolidowane dzięki nauce Administracji Biznesu w Londynie, Dubaju, San Franciso i Szanghaju w Hult International Business School. Więcej o Mateuszu tutaj: https://www.linkedin.com/in/mateuszciasnocha