Polsko-szwedzkie kulinarne wędrówki

Inspiracją do opracowania projektu  „Polsko–szwedzkie kulinarne wędrówki – identyfikacja i analiza możliwości przeniesienia dobrych praktyk wykorzystania dziedzictwa kulinarnego dla tworzenia produktu turystycznego poprzez organizację wyjazdu studyjnego do Szwecji” były polsko-szwedzkie spotkania przedsiębiorców w Dworku Tradycja, miejscu promującym najlepsze tradycje pomorskiej kuchni i gościnności. Odwiedziny szwedzkiej grupy przedsiębiorców i zarazem spotkanie dwóch kuchni regionalnych rozpoczęło wymianę pomysłów, która zaowocowała wspólnym mianownikem w postaci współpracy. Szwedzkie opowieści o gotowaniu na łonie przyrody i spożywaniu posiłków w jej otoczeniu zachęciły lokalną grupę LGD Centrum Inicjatyw Wiejskich do rewizyty w Szwecji i naocznego przekonania się, czy stanowią one tzw. dobre praktyki, które warto byłoby przeszczepić na polski rynek.

W wyjeździe do Szwecji wzięli udział przedstawiciele wszystkich gmin wchodzących w skład Powiatu Łobeskiego, zarówno przedsiębiorcy, jak i działacze lokalnych samorządów, m.in. Wicestarosta Powiatu Łobeskiego. Na spotkaniu przygotowującym wyjazd przedstawiciel LGD p. Bożena Zarecka wraz z Moderatorem, a zarazem przedstawicielem przedsiębiorców szwedzkich p. Iwoną Słojką, przedstawiły w skrócie genezę projektu, a Iwona Słojka pokazała zebranym materiał dokumentujący wizytę Szwedów w Dworku Tradycja i znaczenie tego faktu dla obecnego projektu.

Na spotkaniu poprzez warsztaty wypieku pierniczków szczecińskich i poczęstunek z lokalnych produktów zaakcentowano znaczenie pracy z lokalnym, pomorskim dziedzictwem kulinarnym.

Partner projektu, Rigmor Sylvén, w trakcie swojego wystąpienia zaznajomiła zebranych z najważniejszymi zagadnieniami pracy Leadera Söderslätt: tworzeniem i utrzymaniem miejsc pracy, wielokulturowością, przetwórstwem żywności i projektami współpracy transgranicznej. Ze szczególnym zainteresowaniem słuchaczy spotkała się kwestia wykorzystania dawnych gatunków zbóż w lokalnych piekarniach regionu Söderslätt.

Wizyty pierwszego dnia -  19 maja 2015 zorganizowane zostały w Regionie Söderslätt, a gospodarzem była Rigmor Sylvén - kierownik biura Leader Söderslätt. Jest to jeden z najżyźniejszych rejonów Szwecji, gdzie produkcja i przetwórstwo żywności oraz lokalne kulinaria mają wielkie znaczenie dla rozwoju przedsiębiorczości. W okresie projektowym 2007-2013 Leader Söderlätt przeprowadził 150 projektów, z których wiele miało za zadanie rozwój i pomoc dla mikroprzedsiębiorstw.

Pierwsze spotkanie projektowe zaplanowano w lokalnej gospodzie w Anderslöv – Anderslövs Gästgivaregård, która leży w bezpośrednim sąsiedztwie biura Leadera. Spotkania z przedsiębiorcami właśnie w tym miejscu mają już swoją tradycję, a w przypadku wizyty polskiej grupy miało też inny wymiar – pokazanie jednej z dobrych praktyk lokalnego Leadera, a mianowicie integracji i pracy z przedsiębiorcami nieszwedzkiego pochodzenia. Właścicielka Edyta Mårtensson, Polka z pochodzenia, przywitała polską grupę polską gościnnością i bogatym szwedzkim bufetem śniadaniowym, w którym znalazły się lokalne produkty, jak np. chleb knäckebröd Olof Wictors, wędliny z lokalnej wytwórni i dżemy lokalnego producenta Almgården.

Po śniadaniu przyszedł czas na prezentację dokonań Leader Söderslätt i jego dobrych praktyk.  Ameli Rosenqvist opowiedziała polskiej grupie o jej prywatnej inicjatywie, jaką było stworzenie sieci sprzedaży-klasteru przedsiębiorców pod marką „Dobre życie na wsi” i profesjonalna promocja oraz PR koncepcji. Ta całkowicie komercyjna inicjatywa stała się podstawą dla rozwoju firmy Anneli Rosenqvist, a koncepcja spoiła klaster. W ciągu dnia w każdym z odwiedzanych miejsc można było znaleźć broszurę z mapką, a przedsiębiorcy na pytanie o sposób promocji odsyłali właśnie do tej koncepcji. Projekt dostał wsparcie od Leadera Söderslätt tylko na samym początku, teraz finansowany jest przez samych przedsiębiorców. Firma Anneli Rosenqvist zatrudnia dodatkowo jedną osobę. W ankiecie koncepcja „Dobre życie na wsi” zyskała bardzo pochlebne opinie, jak również sposób promocji poprzez wspólną broszurę, stronę internetową oraz eventy, jak i współpracę z mediami.

Rigmor Sylvén przedstawiła projekty Leader Söderslätt, w których kulinaria miały ważną rolę. Transgraniczny projekt Gourmet Route z Francją i Włochami przyczynił się do wzrostu świadomości eksportowej lokalnych szwedzkich firm oraz umocnienia lokalnej tożsamości poprzez kontakt z innym rynkiem. Rigmor wprowadziła też zebranych w program dnia i opowiedziała o udzieleniu dotacji lokalnej piekarni, co zaowocowało jej rozwojem oraz komercyjnym sukcesem. Wizyta w piekarni połączona z obiadem potwierdziła w pełni tę tezę.

Björn Butler, dyrektor muzeum i centrum Osada Wikingów w Falsterbo opowiedział o badaniach nad dawnymi gatunkami zbóż oraz wytwarzaniem tradycyjnej żywności wg przepisów średniowiecznych, a także metodach jej sprzedaży w restauracji, sklepie muzealnym oraz przyszłym sklepie internetowym.

Następnie uczestnicy projektu pojechali na obiad do piekarni w Gulmarslöv, gdzie w tym samym budynku jest kawiarnia, restauracja i sklep z lokalnymi produktami. Mimo położenia na uboczu miejsce jest często odwiedzane, a w porze obiadowej panuje tam ruch. Uwagę grupy zwrócił wystrój piekarni – sprzęty i wyposażenie zostały skompletowane na pchlich targach. W ciągu dnia grupa odbyła jeszcze 4 wizyty studyjne: w małej mleczarni urządzonej w kontenerze, gdzie odbyła się degustacja serów oraz w gospodarstwach Wasabi Kryddor z plantacją ziół, w gospodarstwie Almgården wytwarzającym dżemy i soki oraz w lokalnej wędzarni nad brzegiem morza, gdzie odbyła się degustacja wędzonych ryb, a na kolację zaserwowano grupie tradycyjne smażone śledzie z puree ziemniaczanym i borówkami.

Kolejny dzień minął uczestnikom na testowaniu bardzo popularnej w Szwecji koncepcji oudoor cooking – gotowania na wolnym ogniu. Organizator eventu i właścicielka Nyrups Naturhotell, Camilla Jönsson, posiada swój ośrodek w środku lasu, niedaleko miejscowości Höör. Unikalnym elementem całej koncepcji jest zespół autentycznych mongolskich jurt, docieplonych wełną i ogrzewanych, ale bez łazienek i kuchni. Nieodłącznym składnikiem doświadczenia noclegu w jurtach jest przygotowanie posiłku, w wypadku grupy – wspólnie, z elementami zarówno rywalizacji, jak i współdziałania.

Obiekt Nyrups Naturhotell działa razem z Nyrups Osteria – serowarnią i sklepem, gdzie przybywający zostawiają autobus czy samochód, po czym udają się ok. 1 km drogą przez las. W wypadku naszej grupy zostało to połączone z elementem wędrówki kulinarnej – „ostpromenad” (dosłownie: przechadzka serowa). Na leśniej polanie właścicielka serowarni zaserwowała 2 rodzaje sera oraz napój z wiązówki błotnej, jak się okazało – rośliny znanej uczestnikom projektu, oraz opowiedziała o prowadzeniu własnej działalności.

Po przybyciu do Nyrups Naturhotell grupa zwiedziała hotel – część jadalnianą i hotelową. Camilla Jönsson rozdała menu do przygotowania oraz udzieliła instruktażu rozpalania ognia i przygotowania posiłku. Grupa została podzielona na cztery zespoły, z których trzy miały przygotować po jednym daniu, a jeden zająć się rozpalaniem i utrzymaniem ognia. Trzydaniowe menu składało się z: szparagów z gospodarstwa Bränneriet z serem z Wrångebäck, kotletów wieprzowych z pleśniowym serem z Nyrup i ciepłą sałatką z warzyw i świeżego czosnku oraz kremu z białej czekolady smażonym na maśle z rabarbarem z Nyrup.

Następnie grupa udała się w stronę jeziora Ivösjön, w rejon zwany Zieloną Skanią. Droga wiodła przez zalesiony obszar południowo-wschodniej Skanii. Po drodze pilot przybliżył uczestnikom geografię regionu i opowiedział o ofercie przedsiębiostw skupionych wokół jeziora Ivösjön, u których zaplanowano wizyty. Autokar minął dwie fimy z ofertą ekologiczną – Wanås Gårdar z ekologiczną produkcją mleka oraz Strömbacken, jedynego w Szwecji całkowicie ekologicznego pensjonatu, prowadzonego przez Elisabet Knutsson, posłankę do parlamentu szwedzkiego.

Po wizycie w zamku przyszedł czas na odwiedziny w nadmorskiej wiosce Edenryd, przez którą przebiega kilka szlaków turystycznych, znakomicie opracowanych przez odpowiedzialnych za turystykę gminy Bromölla. Ciekawą koncepcją jest rowerowy Szlak Szmuglerów – od średniowiecza na terenie wioski zajmowano się przemytem towarów. W trakcie wizyty w wiosce grupa odwiedziła 2 pensjonaty – dawna zagroda rycerska Rusthållargården oprócz B&B posiada pub w stylu angielskim, urządzony w dawnej oborze, który służy nie tylko grupom turystycznym, ale co piątek zbierają się w nim mieszkańcy Edenryd i przyległych miejscowości, aby wspólnie spędzić czas. Taka koncepcja integracji lokalnego środowiska bardzo zainteresowała uczestników wyjazdu.

Drugi pensjonat usytuowany jest w dawnym zajeździe, Edenryds Gästgivaregård. Właścicielka, przedsiębiorcza Ulrika Segre, ma włąsną hodowlę krów (300 sztuk), prowadzi 2 pensjonaty i 2 sklepy gospodarcze. Pierwszy sklepik, właśnie w Edenryd, rozpoczął się od lady przydrożnej, na której Ulrika sprzedawała nadwyżki warzyw. Dziś w małej altanie jest sklepik samoobsługowy, w którym goście sami kupują towar, płacąc do skarbonki lub przelewając pieniądze z komórki funkcją swish i zapisując zakup w zeszycie. Ulrika Segre przygotowała dla grupy wędrówkę kulinarną Szlakiem Nadmorskim. Na słonecznej nadmorskiej łące podano próbki wołowiny, zapiekankę ziemniaczaną z lokalnymi pomidorami koktajlowymi i sokiem jabłkowym. Malownicza i sielska sceneria zachwycila uczestników. Potem grupa odwiedziła duży sklep z lokalnymi produktami w pobliskim miasteczku Sölsvesborg, gdzie Ulrika Segre opowiedziała, jak aranżacja produktów i ich ekspozycja wpływa na sprzedaż i dlaczego czytelna struktura ustawienia towaru działa właśnie na rynku szwedzkim.

Po przybyciu do Suszarni Chmielu grupa została według szwedzkiego zwyczaju powitana kawą i ciastkiem. Grupa asystowała również przy wznoszeniu tyczek chmielowych. Następnie grupa przygotowała stoisko, które w efektowny sposób zaprezentowało regionalne kulinaria i rękodzieło. Stoisko odwiedzili przedstawiciele lokalnych samorządów oraz lokalni przedsiębiorcy, w tym również Polacy prowadzący firmy w Szwecji. Pojawili się również właściciele firm, które grupa miała odwiedzać następnego dnia, co sprzyjało wymianie doświadczeń w obydwu kierunkach i przygotowaniu wizyty dla grupy. Pani Bożena Zarecka przedstawiła pracę LGD i zaprezentowała stoisko odwiedzającym. Szef Turystyki i Rekreacji gminy Bromölla opowiedział polskiej grupie o koncepcji Pętli Chmielnej – marce zrzeszającej firmy turystyczne wokół Ivösjön, największego jeziora regionu Skanii, oraz o pracy z przedsiębiorcami nad promocją na rynku polskim – kampanią Zielona Skania.

Przedstawicielka Stowarzyszenia Pętli Chmielnej Berit Nilsson opowiedziała o historii suszenia chmielu i działalności Suszarni – lokalny chmiel wykorzystywany jest w dalszym ciągu do produkcji piwa. Przybyli samorządowcy i przedsiębiorcy skosztowali lokalnych pomorskich przysmaków i zapoznali się z ofertą turystyczną regionu.

Na zakończenie dnia Suszarnia Chmielu zaserwowała polskiej grupie bogaty „szwedzki stół”, na które złożyły się dania regionalne, jak obowiązkowa sezonowa zupa pokrzywowa, łosoś w czterech smakach z sąsiedniej wędzarni, śledzie, wędliny, sałatki, wieprzowina z włości hrabiego Wachtmeistera oraz lokalne napoje i ciasta.

Dzień trzeci upłynął pod znakiem badania poznawania oferty Pętli Chmielnej z nieodłączną ofertą wędrówek kulinarnych. Pierwsza wizyta odbyła się na wyspie Ivö, na którą grupa wraz z autokarem przejechała promem przez jezioro Ivösjön. Celem odwiedzin na wyspie był ośrodek Ivögården. Właściciel ośrodka Petter zaserwował na przywitanie kawę z ciastkiem (szwedzka tradycja – „fika”) - tym razem były to muffinki z rabarbarem i kremem waniliowym, podane na pływającym pomoście.

Petter, kucharz zawodu,  przeprowadził się na wyspę ze Sztokholmu i wg jego własnych słów – znalazł raj na ziemi, z dostępem do bogactwa regionalnych produktów. Ośrodek słynie z dobrej kuchni, ma własną uprawę warzyw, a ostatnio nawet winorośli. Po kawie na przystani i wizycie w ośrodku grupa odwiedziła też średniowieczny kościół na wyspie wraz ze źródełkiem świętej Urszuli.

Następna wizyta miała miejsce w Zamku Bäckaskog, dawnym klasztorze. Arendator zamku Anders Hervius pokazał gościom m.in. średniowieczną kuchnię z potokiem, z którego mnisi po podniesieniu klapy wyciągali ryby, zielnik, uprawę warzyw oraz część reprezentacyjną zamku. Opowiedział też o ciekawej dla gości i niespotykanej w Polsce formie dzierżawy majątku państwowego.

W programie wizyty nie mogło zabraknąć odwiedzin w mieście Bromölla, na którą oficjalnie zaprosił uczestników wyjazdu Tobias Delfin. Grupa mogła zobaczyć rynek z największą na świecie figurą mozaikową przedstawiającą Skanizaurusa, mitycznego dinozaura, wg. legendy żyjącego po dziś dzień w toniach jeziora. Uczestnicy odwiedzili też lokalne biuro turystyczne.

Po drodze do Jämshög skorzystano z zaproszenia lokalnych przedsiębiorców, którzy spotkali się z grupą poprzedniego dnia i odwiedzono lokalną wędzarnię ryb w Näsum oraz Wetlandi Resort. Na wizytę w Wetlandi przybyła lokalna prasa, która chciała porozmawiać z uczestnikami już przy końcu ich wizyty w Szwecji. Wetlandi to przystań kajakarska, która oferuje tygodniowe pakiety z noclegami na wyspach jeziora, a także spływ rzeką Holjeån. Właściciel Håkan Lorentzson opowiedział o rozwoju firmy, uczestnicy mieli okazję też porozmawiać z rybakami, którzy wrócili w połowu.

W miejscowości Jämshög  naprzeciwko pensjonatu, w którym nocowała grupa, właściciel pensjonatu prowadzi również zajazd, znany już nam pod nazwą gästgiveri. W zajedzie podano wybór lokalnych potraw z grilla. Powodzeniem cieszył się schab w pesto lubczykowym i domowy chleb z oliwkami, a także sałatka i zapiekanka ziemniaczana i oryginalne sosy do mięs.

23 maja, w lokalnej gazecie Kristianstadsbladet ukazał się artykuł o polskiej wizycie. Informacje zamieściły również strony lokalnych organizacji, jak Humleslingan, Handel i Bromölla oraz Zielona Skania.

Podsumowanie wyników i ocena wyjazdu do Szwecji została zaprezentowana szerszemu gronu odbiorców na seminarium pt. „Promocja przedsiębiorczości z uwzględnieniem doświadczeń szwedzkich w rozwoju turystyki wiejskiej”, które odbyło się w Bełcznej 28 maja 2015 r. Poza uczestnikami wizyty w seminarium wzięli udział przedstawiciele władz i wydziałów promocji lokalnych samorządów (5 gmin i powiat łobeski), lokalni przedsiębiorcy oraz przedstawiciele stowarzyszeń rozwoju wsi powiatu łobeskiego. Spotkanie to okazało się bardzo owocne, przedstawiono wnioski z wyjazdu studyjnego, przedyskutowano szereg zagadnień dotyczących możliwości rozwoju lokalnego w oparciu o produkt kulinarny i turystyczny, a rekomendacje przekazano m.in. władzom samorządowym powiatu łobeskiego. Uczestnicy wskazali między innymi na potrzebę utworzenia szlaku i wędrówek kulinarnych na wzór Pętli Chmielnej; na potrzebę zacieśniania i umacniania współpracy między przedsiębiorcami – np. wspólna promocja i forum kontaktów na wzór sieci „Dobre życie na wsi” w regionie Söderslätt; wypracowanie i wypromowanie lokalnej marki; na tworzenie sklepików przydomowych; niezbędne jest też uproszczenie kontaktów między przedsiębiorcami a instytucjami i nadzorem. Do samorządu skierowano także pomysły dotyczące promocji powiatu łobeskiego na rynku szwedzkim i wystąpiono z prośbą o stworzenie programu wymiany przedsiębiorców z regionu południowej Szwecji i z powiatu łobeskiego. Jednym z działań wspierających tą inicjatywę jest opracowanie broszury informacyjno-promocyjnej przygotowanej w języku szwedzkim. Dzięki tego typu konstruktywnej współpracy mieszkańców z samorządem, przedstawiciele władz gminy i powiatu mogą aktywnie uczestniczyć w dalszych przedsięwzięciach, wspierających rozwój gospodarczy w tym regionie, a to jest możliwe właśnie poprzez współuczestnictwo w takiego typu projektach współpracy jak „Polsko-szwedzkie kulinarne wędrówki”.

Prezentacja  z seminarium

Zestawienie ankiety podsumowującej wyjazd do Szwecji 18-22 maja 2015. 

Najważniejsze postulaty i potrzeby wyłonione przez uczestników wyjazdu oraz podsumowanie celów projektu.

Galeria

Autorzy: Iwona Slojka (wykonawca projektu)/ FAPA