Stan i perspektywy rozwoju spółdzielczości wiejskiej w Polsce

Czy należy za wszelką cenę dążyć do rozwoju spółdzielni na polskiej wsi? – tak brzmiało zasadnicze pytanie postawione w trakcie spotkania audytoryjnego, podsumowującego badania i projekt na temat: „Stan i perspektywy rozwoju spółdzielczości wiejskiej w Polsce”.

Spotkanie audytoryjne odbyło się w dniu 13 kwietnia 2015 roku w Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie. Uczestniczyli w nim członkowie Zespołu Ekspertów projektu, przedstawiciele środowisk akademickich, przedstawiciele spółdzielni funkcjonujących na wsi, instytucji zainteresowanych rozwojem przedsiębiorczości wśród rolników, samorządu rolniczego, specjaliści CDR i doradcy rolni. Wśród uczestników byli między innymi: przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marcin Tomaszewski, przedstawiciel Krajowej Rady Spółdzielczej i Instytutu Badań Spółdzielczych dr Krzysztof Lachowski.

Dr Leszek Leśniak, specjalista w CDR O/Kraków w trakcie spotkania omówił m.in. wyniki Wirtualnego Konwersatorium Naukowego zatytułowanego „Spółdzielczość wiejska w literaturze i badaniach naukowych” oraz wskazał na cel konwersatorium, którym było umożliwienie środowiskom naukowym i akademickim, a także praktykom włączenie się do debaty o przyszłości spółdzielczości wiejskiej, a także zaprezentowanie własnych opracowań analiz naukowych i wyników badań oraz poddanie ich weryfikacji naukowej.  Konwersatorium umożliwiło 11 autorom przygotowanie do opublikowania w monografii naukowej podsumowującej badania artykułów (komunikatów z badań).

Według dr Zbigniewa Drąga z Uniwersytetu Jagiellońskiego podstawowym celem realizowanego projektu było poszukiwanie czynników  determinujących (czy też hamujących) rozwój idei spółdzielczości w Polsce oraz wskazanie, uruchomienie takich mechanizmów, które rozwojowi tej idei by sprzyjały. Dr Zbigniew Drąg, zwrócił uwagę na fakt, że rolnicy-spółdzielcy charakteryzują się wysokim kapitałem kulturowym, którego elementami są: wykształcenie i wiek (warunkujący możliwość zdobywania nowej wiedzy, aktywność zawodową fizyczną i psychiczną zdolność do działania). Prawie 40% spółdzielców to ludzie poniżej 45 roku życia, są dobrze wykształceni (prawie dwie trzecie ma co najmniej wykształcenie średnie, a ponad połowa posiada wykształcenie rolnicze). Ponad 40% to kobiety. Jedna trzecia  pracuje także poza rolnictwem. Wśród spółdzielców daje się wyodrębnić grupy o różnym „stażu w spółdzielni”, a zatem i o różnym doświadczeniu: grupę „starych”, „młodych” i „poakcesyjnych” spółdzielców.

Spółdzielcy definiują cele spółdzielni przede wszystkim w kategoriach ekonomicznych, podobny charakter miały też motywy wstąpienia do spółdzielni. Największe korzyści jakie daje im bycie spółdzielcom to przede wszystkim korzyści o charakterze ekonomiczno-finansowym. Kwestie możliwości współpracy z innymi rolnikami, czy aktywność w sferze społeczno-kulturalnej i spełnianie przez spółdzielnie funkcji pozaekonomicznych są dla nich drugorzędne.

Za funkcjonowanie i kondycję spółdzielni przede wszystkim czynią odpowiedzialnymi władze, ale też wskazują na współodpowiedzialność samych spółdzielców. Ich ocena pracy władz jest stosunkowo  niewysoka (dostateczny z plusem), ale jeszcze słabiej oceniają aktywność członków (ledwo dostateczny). Jednak, sami też  rzadko wykazują się aktywnością  (najczęściej uczestnicząc w Walnych Zebraniach spółdzielni). Jakkolwiek, stosunkowo nieliczni - co piąty spółdzielca - ma zamiar zaktywizować się w przyszłości. Podobnie liczna grupa dość systematycznie rozszerza swoją wiedzę na temat spółdzielczości,  poszukując przede wszystkim informacji konkretnych i fachowych. To te osoby mogą w przyszłości stać się liderami w spółdzielczości.

Spółdzielcy dostrzegają znaczenie spółdzielni w rozwijaniu ducha przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. Przeważają też wśród nich ci, którzy pozytywnie oceniają ideę spółdzielczości. Jednak większość z nich uznaje, że wśród rolników dominuje postawa dezaprobaty dla tej idei. Uznają jednak, że pierwszorzędne znaczenie mają tutaj nie czynniki świadomościowe (zaszłości historycznych oraz powszechny u nas braku zaufania do innych
i tym samym niechęć do współpracy), ale czynniki ze sfery politycznej, edukacyjnej i finansowej: nieumiejętność rolników radzenia sobie z biurokracją i zawiłymi przepisami prawnymi, brak lokalnych liderów gospodarczych wśród rolników, brak zainteresowania spółdzielczością ze strony władz lokalnych, brak pieniędzy do zainwestowania.

Pobierz:

• Sprawozdanie ze spotkania audytoryjnego wraz z wnioskami z badań na temat rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich z wykorzystaniem form spółdzielczych - pobierz
• Badania desk research - pobierz
• Badania fokusowe i wywiady pogłębione. WYNIKI - dr Barbara Kiełbasa - pobierz
• Raport z badań ankietowych - pobierz
• Spółdzielczość wiejska w literaturze i badaniach naukowych - dr Leszek Leśniak - pobierz
• Spotkanie audytoryjne podsumowujące projekt - pobierz
• Stan i perspektywy rozwoju spółdzielczości wiejskiej - dr inz. Krystyna Vinohradnik - pobierz
• Założenia projektu i  rezultaty jakościowe - pobierz

GALERIA