Jak sobie radzą polskie i europejskie drobne gospodarstwa rolne?

„Problemy społeczne i ekonomiczne drobnych gospodarstw rolnych w Europie” –  to temat trzeciej międzynarodowej konferencji, która odbyła się 5 lipca 2013 roku w Centrum Kongresowym Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, zorganizowanej przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie. Wydarzenie organizowane było w ramach Planu działania SC KSOW na lata 2012-2013. Już temat wskazuje na dwa nurty problemowe poruszane w trakcie konferencji tj. szeroko rozumiane problemy ekonomiczne i społeczne gospodarstw, rodzin rolniczych i ludności wiejskiej.

Podczas uroczystego otwarcia Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Tadeusz Nalewajk, podkreślił znaczenie, jakie dla polskiej wsi i obszarów wiejskich ma Wspólna Polityka Rolna. To dzięki środkom europejskim dokonują się przemiany polskiego rolnictwa i polskiej wsi. Podkreślił dodatkowo, że po raz pierwszy w założeniach do przyszłego PROW na lata 2014-2020 będą wyodrębnione działania skierowane właśnie do tych rozdrobnionych agrarnie obszarów. Z kolei Wiceminister Pracy i Polityki Społecznej, Małgorzata Marcińska, również zapowiedziała różnorodne formy wsparcia ludności zamieszkującej obszary wiejskie, tak, aby zwiększać zatrudnienie poza rolnictwem. Z ramienia Województwa Małopolskiego w wydarzeniu uczestniczył dr Stanisław Sorys, Członek Zarządu Województwa Małopolskiego, który otwierając konferencję zaakcentował dużą rolę jaką odegrały dotychczas środki europejskie na obszarach wiejskich.

Potrzeba kompleksowej i innowacyjnej polityki

Pierwszym prelegentem był prof. dr hab. Jerzy Wilkin. W swoim wystąpieniu dokonał analizy zarówno aksjologicznych przesłanek polityki wobec drobnych gospodarstw, jak i roz-wiązań praktycznych w tym zakresie. W konkluzji sformułował wniosek o potrzebie stworzenia kompleksowej i innowacyjnej polityki wobec drobnych gospodarstw w skali krajowej, w dużym stopniu niezależnej od WPR.

Pierwszym z gości zagranicznych była dr Emilia Diana Mohan z Rumunii. W swojej prelekcji przeanalizowała, jaki wpływ miały pewne rozwiązania w Rumunii na konsolidację gospodarki lokalnej, jakie były najbardziej zauważalne tendencje, jakie problemy nadal pozostają nierozwiązane i jak nowa reforma WPR może przyczynić się do projektowania nowych, bardziej konstruktywnych działań czy innych, bardziej reprezentatywnych wskaźników obszarów wiejskich, które musielibyśmy brać pod uwagę w celu odtworzenia tej tradycyjnej rumuńskiej wsi, którą odkryliśmy oczami naszych dziadków.

Po jej wystąpieniu głos zabrał prof. dr hab. Andrzej Czyżewski z UE w Poznaniu. Celem jego referatu było wskazanie przesłanek i kierunków zmian paradygmatu rozwoju rolnictwa oraz odpowiedź na pytanie o miejsce drobnych gospodarstw rolnych w tym procesie. Po nim głos zabrali pani prof. Sophia Davidova oraz prof. Kenneth J. Thomson. Przedstawili najnowsze badania przeprowadzone dla Parlamentu Europejskiego, które opierając się na analizach badały wpływ Wspólnej Polityki Rolnej (oraz innych polityk unijnych i krajowych) na drobne oraz niskotowarowe gospodarstwa (DNG) w państwach członkowskich UE. Prezentowały również sytuację drobnych gospodarstw w Szkocji oraz przyszłą WPR w kontekście proponowanego przez WPR wsparcia.

Ostatnim prelegentem w pierwszej sesji plenarnej był dr. Francesco Vanni z Włoch. Przedstawił on ogólny zarys sytuacji, który wskazuje, że bardzo zróżnicowane spektrum włoskich gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw dotyczy odmiennych zadań ekonomicznych, społecznych i środowiskowych. Różne archetypy gospodarstw rolnych współistnieją na różnych terytoriach i stanowią elementy różnych modeli rozwoju rolnictwa, które nie konkurują, ale raczej wzajemnie się uzupełniają.

Następnie uczestnicy konferencji mieli możliwość wyboru dwóch sesji, które odbywały się równolegle – ekonomicznej i społeczne.

Sesja ekonomiczna

Sesję ekonomiczną otworzył prof. dr hab. Józef Zegar, który przedstawił analizę sytuacji społeczno-ekonomicznej drobnych gospodarstw chłopskich w Polsce z wykorzystaniem danych Powszechnego Spisu Rolnego 2010 r. Po nim głos zabrała pani Anna Matuszczak z UE w Poznaniu, która podjęła próbę oceny heterogeniczności zasobowo-produkcyjnej bardzo małych gospodarstw rolnych2 (0-4 ESU) w regionach UE-25. Pierwszym gościem zagranicznym tej części była dr Oksana Ryabchenko z Ukrainy. Przedstawiła ona wpływ zmian klimatycznych na drobne gospodarstwa rolne w Europie. Przedostatnim prelegentem sesji ekonomicznej był prof. dr hab. Wiesław Musiał, który odniósł się do wybranych problemów dotyczących nowych perspektyw zadaniowych i finansowych i nowej WPR 2013-2020. Na zakończenie wystąpiła pani dr hab. Marta Domagalska-Grędys z miejscowego Uniwersytetu Rolniczego. Celem referatu było wskazanie przesłanek rozwojowych w zrzeszonych gospodarstwach, odnoszących się do efektów ilościowych (zmiana dochodu, powierzchni gospodarstwa) i jakościowych (wypracowanie efektywnego stylu zachowania).

W drugiej części sesji ekonomicznej wystąpił pan Hans-Olof Stalgren ze Szwecji. Przedstawił on główne problemy młodzieży na obszarach wiejskich, w tym związane z przedsiębiorczością. Kolejnym mówcą sesji ekonomicznej był prof. dr hab. Franciszek Kapusta z UE we Wrocławiu, który przedstawił genezę i stan gospodarstw rodzinnych na początku XXI w. czyli już w warunkach Unii Europejskiej. Zaraz po nim wystąpił dr inż. Tomasz Wojewodzic, który omówił identyfikację i podział kosztów towarzyszących likwidacji gospodarstw rolniczych. Gościem zagranicznym, który wystąpił w tej części sesji ekonomicznej był dr Oleksandr Zhemoyda oraz dr Nataliia Gerasymenko z Ukrainy, którzy przedstawili Wpływ agroholdingów na konsolidację dostaw żywności w sektorze rolniczym. Na zakończenie tej sesji wystąpił mgr Adam Majchrzak, który dokonał próby oceny roli instytucji dzierżawy w kształtowaniu ustroju rolnego w państwach członkowskich Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dzierżawy w funkcjonowaniu drobnych gospodarstw rolnych.

Sesja społeczna

Równoległą sesję społeczną otworzyła pani dr Monica Tudor z Rumunii, która przedstawiła ogólny zarys funkcjonowania drobnych gospodarstw rolnych w Rumunii. Zainteresowanie kobietami wiejskimi, które jest związane z nową koncepcją rozwoju obszarów niezurbanizowanych rozwiniętą w Unii Europejskiej, a określoną jako zrównoważony i wielofunkcyjny model rozwoju wsi przedstawiła pani dr hab. Krystyna Krzyżanowska, prof. SGGW. Pan dr Piotr Nowak zajął się natomiast problemem, jakim jest kwestia regionalnego zróżnicowania mechanizmów rozwoju. W oparciu o badania własne przeprowadzone w 160 gminach we wszystkich województwach w Polsce, wśród wójtów, sołtysów dyrektorów szkół i rolników-przedsiębiorców, zostały przedstawione opinie przedstawicieli elity wiejskiej na temat czynników rozwoju mających, ich zdaniem, naj-większy wpływ na środowisko, w którym mieszkają. Z kolei referat przedstawiony przez panią Elżbietę Kmitę-Dziasek oraz pana Jarosława Bombę zaproponował spojrzenie na zasoby drobnych gospodarstw rolnych poprzez pryzmat ich udziału – potencjalnego i faktycznego – w rozwiązywaniu specyficznych problemów demograficzno-społecznych globalnego świata. Pierwszą sesję społeczną zakończyła pani dr Wioletta Knapik oraz Magdalena Kowalska, które poruszyły najistotniejsze problemy współczesnych społeczności lokalnych polskiej wsi, czyli procesy demograficzne zachodzące na obszarach wiejskich odzwierciedlające dynamikę zmian charakterystyczną dla naszego kraju. W drugiej części sesji społecznej wystąpiła Sonja Miettienen z Finlandii, która poruszyła kwestie infrastruktury oraz dostępu do edukacji młodych ludzi na obszarach wiejskich. Kolejnym jej prelegentem po Sonji Miettienen była pani prof. dr hab. Hanna Podedworna z SGGW, która przedstawiła drobne gospodarstwa rolne w postproduktywistycznej przestrzeni wiejskiej i gospodarce usług. Przedstawicielem MRiRW był kolejny prelegent pan prof. dr hab. inż. Eugeniusz Chyłek, który omówił temat Biogospodarki, a możliwości działania małych gospodarstw na rzecz jej rozwoju. Ostatnią prelengentką była pani dr Barbara Perepeczko z IRWiR PAN. Skupiła się ona na uwarunkowaniach postaw proekologicznych rolników wobec wyzwań społecznych i zagrożeń cywilizacyjnych.

W trakcie obu sesji zaprezentowano wyników prac ze spotkania warsztatowo – konferencyjnego dotyczącego projektu flagowego: „Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego”. Więcej informacji o projekcie flagowym.

Na zakończenie konferencji odbyła się dyskusja, podczas której uczestnicy mogli zabrać głos w tematach związanych z konferencją, ich problemami czy też przyszłością drobnych gospodarstw rolnych w Europie. W konferencji udział wzięło blisko 400 osób.

Publikacji konferencyjnej szukaj wkrótce w Bibliotece KSOW

Autor: CDR O/Kraków