AGRO TRIP – Europejczycy z krajowych sieci w Polsce – relacja z wyjazdu studyjnego

W ramach Planu działania Sekretariatu Centralnego KSOW na lata 2012-2013 z inicjatywy Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zorganizowana została wizyta studyjna, AGRO TRIP, dla przedstawicieli krajowych sieci obszarów wiejskich w Europie. W wizycie, która odbyła się w dniach  4-8 kwietnia 2013 r. wzięło udział 43 uczestników, w tym 34 gości zagranicznych: wśród nich przedstawiciele Estońskiej Sieci Obszarów Wiejskich, niezależny ekspert Europejskiej Sieci na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, przedstawiciele lokalnych grup działania z Bułgarii, Rumunii, Słowacji, Hiszpanii oraz organizacji turystyki wiejskiej z Walonii i Estonii. Oprócz gości z zagranicy uczestnikami wyjazdu byli również przedstawiciele województwa kujawsko-pomorskiego z Urzędu marszałkowskiego, Sekretariatu Regionalnego i Organizacji Turystycznej oraz przedstawiciele województwa warmińsko-mazurskiego z Urzędu Marszałkowskiego i z Urzędu Gminy w Purdzie, oraz Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.

Celem wyjazdu było pokazanie na przykładzie wybranych regionów województwa mazowieckiego i świętokrzyskiego, procesu budowania i komercjalizacji polskich produktów turystyki wiejskiej oraz tworzenia lokalnych strategii rozwoju turystyki. Program wyjazdu obejmował wizyty w obiektach turystyki wiejskiej współfinansowanych ze środków UE a tworzonych przy współpracy podmiotów z różnych sektorów. Zaplanowanym elementem wyjazdu miał być także udział w międzynarodowej konferencji „Infrastruktura okołoturystyczna jako element wzbogacający ofertę obszarów wiejskich” towarzyszącej V Międzynarodowym Targom Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL w Kielcach.

Uczestnicy AGRO TRIP rozpoczęli wizytę w Muzeum im. Witolda Gombrowicza we Wsoli – filii Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza z Warszawy. Muzeum należy do najaktywniejszych placówek kulturalnych na terenie południowego Mazowsza, gdzie odbywają się wystawy czasowe, lekcje muzealne, prelekcje, wykłady oraz liczne wydarzenia, w tym koncerty i spotkania z wybitnymi postaciami polskiej sceny artystycznej. Muzeum pozyskuje środki z Ministerstwa Kultury oraz jest beneficjentem działania „Małe projekty” z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich składanych do Lokalnej Grupy Działania „Razem dla Radomki” m.in. na wsparcie organizacji festiwalu artystycznego o nazwie „Apetyt na Gombrowicza”.

Przykładem współpracy lokalnych przedsiębiorców, samorządu lokalnego i organizacji pozarządowej jest Pałac Domaniowski w Konarach położony w gminie Wieniawa nad brzegiem największego i najczystszego zbiornika wodnego na południowym Mazowszu zwanym Morzem Domaniowskim. W pałacu zaprezentowano gościom folklor i sztukę ludową - wystąpiła gminna kapela i degustowano potrawy regionalne. Obiekt i jego otoczenie wykorzystywane jest przez mieszkańców Mazowsza na spotkania z Panem Cezarym Nowakiem Prezesem LGD Razem dla Radomki oraz wójtem gminy Zakrzew Panem Sławomirem Białkowskim. Goście zapoznali się z szeroką ofertą turystyczną oferowaną przez Porozumienie Mazowsze Południowe. Porozumienie skupiające 9 lokalnych grup działania realizuje projekty z zakresu: przedsiębiorczości, turystyki, dziedzictwa kulturowego i społeczeństwa obywatelskiego. Pan Cezary Nowak reprezentujący sektor przedsiębiorców przedstawił działalność LGD, m.in. przykład wsparcia organizacji pozarządowych w swoim regionie poprzez stworzenie strony internetowej i finansowanie jej utrzymania przez 2 lata. LGD korzysta z powodzeniem z różnych funduszy unijnych m.in. z: Europejskiego Funduszu Społecznego, co spotkało się z dużym zainteresowaniem gości z zagranicy. W swoim wystąpieniu Cezary Nowak jednocześnie podkreślił olbrzymi problem bezrobocia, z którym borykają się tereny wiejskie. Na zakończenie przedstawiciel LGD zaprosił uczestników do odwiedzenia stoiska Mazowsza Południowego podczas targów AGROTRAVEL w Kielcach, prezentujących wystawców i oferty agroturystyczne z obszaru całej Polski i Europy.

Po przyjeździe do Kielc uczestnicy AGRO TRiP zostali oficjalnie powitani przez inicjatorów wyjazdu: przedstawicieli resortów rolnictwa oraz sportu i turystyki. Niezwykłym momentem tego wieczornego był spontaniczny występ gości ze Słowacji, którzy zaprezentowali pieśni i przyśpiewki swojego regionu.

Grupa wzięła udział w konferencji międzynarodowej „Infrastruktura okołoturystyczna jako element wzbogacający ofertę obszarów wiejskich”, podczas której omawiano: możliwości wsparcia działań podejmowanych na rzecz rozwoju turystyki wiejskiej w tym agroturystyki, potencjał turystyki wiejskiej i jego wykorzystanie w rozwoju obszarów wiejskich, dobre praktyki, które inspirują do działań na rzecz tworzenia programów rozwoju turystyki wiejskiej i agroturystyki oraz nowe pakiety turystyczne m.in. Szlak Przygody. Wieczorem uczestnicy wizyty studyjnej wzięli udział w gali biesiadnej AGROTRAVEL 2013, podczas której Minister Rolnictwa, Marszałek Województwa i inni decydenci wręczali nagrody za najlepszy pakiet turystyczny, który zdobyło Stowarzyszenie Aktywizacji Polesia Lubelskiego za pakiet „Ekologicznie, aktywnie i kreatywnie w Krainie Rumianku” oraz za najlepiej prezentujące się stoisko na targach.

Zwiedzając obszar działalności LGD „Wokół Łysej Góry” uczestnicy AGRO TRIP odwiedzili prowadzone przez to LGD we współpracy z gminą Bieliny centrum kulturalno - edukacyjne, ktore powstało w ramach projektu: "Centrum Tradycji i Turystyki Gór Świętokrzyskich wraz z restauracją zabytków Św. Krzyża”. Gości przywitali: Anna Łubek Prezes LGD „Wokół Łysej Góry” oraz wójt gminy Bieliny Sławomir Kopacz. W ramach projektu zrealizowano parking przed wejściem na Św. Krzyż w Hucie Szklanej, obiekty pełniące funkcje handlowe, użyteczności publicznej, rekreacyjne a przede wszystkim zabudowania Osady Średniowiecznej. Projekt był współfinansowany z różnych funduszy unijnych: Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego, Europejski Fundusz Społeczny oraz PROW. Inspiracją projektu były legendy gór świętokrzyskich i chęć wykorzystania ich w promocji regionu. Po spotkaniu grupa zwiedziła Osadę Średniowieczną w Hucie Szklanej. Osada Średniowieczna to nietypowe miejsce. XI i XII wieczne zagrody i warsztaty oraz Dom Zielarki zapraszają do odbycia niesamowitej podróży w czasie, podczas, której można zobaczyć średniowiecznych mieszkańców pochłoniętych codzienną pracą.

Można powiedzieć, że podczas całej wizyty na obszarze LGD Wokół Łysej Góry przewijały się pytania i opinie dotyczące monitoringu ruchu turystycznego. Co zrobić, żeby w sposób zrównoważony korzyści z ruchu turystycznego przekładały się na wszystkie gminy? W LGD odpowiedziano na to czynnie – przyłączono się do inicjatywy Szlak Przygody – kreującej i komercjalizującej ruch turystyczny na obszarze tych gmin. Interesująca też była ewolucja postaw mieszkańców terenu. Mieszkańcy, z początku nieufni, z pobłażaniem i lekceważeniem odnosili się do realizowanych projektów, zmienili nastawienie gdy zobaczyli realizację projektu "Centrum Tradycji i Turystyki Gór Świętokrzyskich". Dziś sami zgłaszają się do uczestnictwa w przedsięwzięciach gminy oraz poszukują w nich zatrudnienia.  Poprzez kreowanie nowych produktów LGD ”Pod Łysą Górą” zmierza do wydłużenia sezonu turystycznego, który trwa od maja do października.

Trzecim etapem wizyty na obszarze LGD „Wokół Łysej Góry” była wizyta w Centrum Edukacyjnym „Szklany Dom” w Ciekotach. Znajduje się tu replika starego dworku - Dworek Stefana Żeromskiego, w którym wychowywał się pisarz (Przeszłość) oraz nowy budynek (Przyszłość) ilustrujący wizje i marzenia pisarza lepszym i piękniejszym życiu. W trakcie spotkania omówiona została szczególna rola tego ośrodka jako miejsca gdzie generowany zostaje lokalny ruchu turystyczny. Służy temu cała gama propozycji skierowanych do różnych grup odbiorców – od weekendowych turystów i zwykłych spacerowiczów przez grupy szkolne, dla których przygotowany jest programem zajęć terenowych - „Azymut na Żeromskiego”, rajdy terenowe na orientację, wieczory podróżnicze, a skończywszy na szkoleniach z różnych form turystyki kwalifikowanej. Ofertę turystyczną prezentował wójt gminy Masłów – Pan Ryszard Pazera, wspólnie z panią dyrektor Centrum Edukacyjnego – Panią Krystyną Nowakowską. Uczestnicy wzięli udział w wyjątkowo długiej rundzie pytań i ożywionej dyskusji.

Szczególnym miejscem było odwiedzenie gospodarstwa agroturystycznego „Wiącka- Kapkazy” w Bodzentynie, przykład Hitu Turystyki. Agroturystyka nazwana Szkołą Wrażliwości to niezwykłe miejsce spotkań artystów i miłośników sztuki, prowadzone od kilkunastu lat przez Ewę Skowerską i Mariusza Kosmalskiego. W starej stodole założyli pracownię ceramiki i scenę teatralną, do wystroju której wykorzystali wyłącznie naturalne materiały jak słomę, wiklinę, drewno i kamień. Kapkazy to również siedziba teatru wiejskiego i miejsce dysponujące doskonałą bazą noclegowo-żywieniową. Właściciele otrzymali dotację unijną z PROW 2007-2013, którą przeznaczyli na rozwinięcie działalności, w tym na zakup pieca do wypalania ceramiki.

Zwiedzając klasztor cystersów w Wąchocku uczestnicy AGRO TRIP mieli również okazję zapoznać się z przykładem lokalnej turystyki religijnej. Lokalna turystyka religijna cały czas przybiera na znaczeniu tak dla gospodarzy obiektów religijnych, jak i dla mieszkańców okolicy. Wzmożony ruch, czy to pielgrzymkowy czy czysto religijno-turystyczny powoduje wzrost zapotrzebowania na produkty turystyczne „świeckie” w otoczeniu takich obiektów, a co za tym idzie kreuje wzrost zamożności społeczności lokalnej. Klasztor jest wspaniały obiektem, mieszanką wielu stylów, z wyróżniającym się refektarzem w stylu romańskim i patriotycznym muzeum prezentującym historię Polski. Goście mogli tutaj poznać ważniejsze momenty z historii naszego kraju, co wywołało dyskusję na temat niedoceniania turystyki historycznej i religijnej w turystyce lokalnej i w Lokalnych Strategiach Rozwoju Lokalnych Grup Działania. Takie produkty należy kreować i komercjalizować, gdyż przed nimi duża przyszłość, tym bardziej, że coraz więcej kościołów i klasztorów otwiera się na turystów. Zakończeniem wieczoru była kolacja zorganizowana w Opactwie Cystersów, gdzie grupa została przyjęta przez Ojca Opata Eugeniusza Augustyna.

Kolejny obiekt na trasie AGROTRIP to Muzeum Wsi Radomskiej zajmujący obszar 32,5 ha, na którym zestawiono 80 obiektów dawnego budownictwa wiejskiego: chałupy, dwory, kościół, budynki gospodarcze, kuźnię, wiatrak. Muzeum posiada 16 000 eksponatów ruchomych. W dworku na terenie Muzeum pani dyrektor Ilona Jaroszek – Nowak zaprezentowała działalność muzeum, przedstawiała twórców ludowych z terenu i zainicjowała ożywioną dyskusję na temat granic samofinansowania się obiektów kultury.

Podsumowując wizytę należy podkreślić duże zaangażowanie gospodarzy obiektów, przedstawicieli samorządów i Lokalnych Grup Działania podczas wizyt w poszczególnych miejscach. Nawiązane zostały kontakty pomiędzy polskimi i zagranicznymi grupami LGD oraz kontakty osobiste pozwalające liczyć na dobrą współpracę w przyszłości. Dziękujemy bardzo uczestnikom za ożywioną dyskusję nad komercjalizacją lokalnych usług turystycznych w odwiedzanych regionach oraz za informacje o wizycie na ich stronach internetowych, m.in. WWW.ludiaaenergia.sk/activity.

Redakcja: Grzegorz Sanetra; FAPA