Czy rolnicy odczuwają presję regulacji prawnych? IX Dni Przedsiębiorcy Rolnego - relacja ze szkolenia

Pod takim tytułem w dniach 6-7 marca 2013 roku odbyła się – zorganizowana przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie i DLG e.V (Niemieckie Towarzystwo Rolnicze z siedzibą we Frankfurcie), w ramach Planu działania SC KSOW, konferencja z cyklu „Dni Przedsiębiorcy Rolnego”. Miejscem konferencji był Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział w Poświetnem.

Procesy koncentracji ziemi

Zwiększanie koncentracji i intensywności produkcji rolniczej przez rolników w krajach Unii Europejskiej powodowane jest ich dążeniem do obniżenia kosztów produkcji, zwiększenia dochodów z działalności rolniczej i poprawy konkurencyjności w warunkach nadprodukcji produktów żywnościowych. W Polsce również zachodzą procesy koncentracji ziemi – według danych GUS liczba gospodarstw w latach 2002 – 2012 zmniejszyła się o prawie 476000. W tym okresie w każdej godzinie ubywało w Polsce około 5 gospodarstw. Zmniejsza się liczba gospodarstw produkujących mleko a równocześnie rośnie roczna produkcja mleka od krowy i powiększają się stada krów mlecznych, następuje koncentracja produkcji wieprzowiny, chociaż na dużo mniejszym poziomie i w mniejszej skali w porównaniu z krajami Europy Zachodniej. Wraz ze wzrostem koncentracji produkcji rośnie ryzyko niekorzystnego oddziaływania na środowisko. Większość obowiązujących w krajach Unii Europejskiej regulacji prawnych mających na celu ochronę środowiska przed zagrożeniami wynikającymi z produkcji rolniczej dotyczy wszystkich gospodarstw niezależnie od skali produkcji. Wraz ze wzrostem wielkości gospodarstw rosną jednak kwoty obniżenia płatności z tytułu nieprzestrzegania tych samych minimalnych wymogów w zakresie ochrony środowiska czy bezpieczeństwa żywnościowego. Hektar nie wykoszonej w terminie łąki może w dużych gospodarstwach być powodem zmniejszenia płatności o kilkanaście tysięcy złotych a w małym gospodarstwie zmniejszenie płatności będzie poniżej równowartości 100 Euro i nie zostanie naliczone.

Tematy konferencji

Tytuł konferencji sformułowano na podstawie sygnałów od rolników, z których wynikało, że coraz liczniejsze regulacje prawne dotyczące różnych obszarów funkcjonowania gospodarstw rolnych stają się źródłem zmniejszenia dochodów z działalności rolniczej i rosnącego ryzyka w zarządzaniu gospodarstwem.

W trakcie konferencji prezentowane i dyskutowane były następujące zagadnienia:

- „Oczekiwany wpływ regulacji europejskich na rolnictwo polskie”.

- „Zarządzanie gospodarstwem w warunkach narastającej ilości regulacji prawnych”

- „Jak intensywnie produkować zachowując wymogi integrowanej ochrony roślin?”,

Następnie uczestnicy spotkali się na trzech panelach dyskusyjnych, aby bezpośrednio wymieniać swoje doświadczenia. Dyskusja toczyła się wokół następujących tematów:

1. Jak efektywnie produkować jednocześnie chroniąc glebę i wodę? (grupa z dominującą produkcją roślinną)

2. Zdrowie zwierząt i zmniejszenie strat składników odżywczych – podstawą efektywnej produkcji mleka i bydła mięsnego (grupa z dominującą produkcją mleka lub bydła mięsnego)

3. Umiejętna produkcja prosiąt warunkiem opłacalności produkcji żywca wieprzowego. Zmniejszona emisja odoru – podstawą do akceptacji chlewni przez sąsiadów (grupa z dominującą produkcją trzody chlewnej).

W trakcie każdego z paneli dyskusyjnych występowało 4 rolników (3 z Polski i 1 z Niemiec) którzy, na przykładzie własnych gospodarstw prezentowali kierunek i skale produkcji w gospodarstwie, organizację i sposób zarządzania ze szczególnym uwzględnieniem dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności, dodatkowymi działaniami, w tym również pracochłonnością i kosztami dostosowania gospodarstw do minimalnych wymogów cross compliance. Prezentacje gospodarstw były podstawą do dyskusji i wymiany doświadczeń z pozostałymi uczestnikami grup dyskusyjnych.

Dyskusję w grupach panelowych wspierali naukowcy z instytutów i uczelni rolniczych, przekazując równocześnie najnowsze wyniki badań do wdrożenia w danej dziedzinie produkcji rolniczej.

W drugim dniu dr Wawrzyniec Czubak przybliżył uczestnikom konferencji tematykę „Wspólnej polityki rolnej po 2013 roku”. Uzupełnieniem tematu zapoczątkowanego przez dr Wawrzyńca Czubaka było wystąpienie dr Arkadiusza Sadowskiego nt. „Ekonomicznych skutków działań prośrodowiskowych w nowej WPR dla gospodarstw rolnych”, w którym przedstawił wpływ proponowanego systemu dopłat bezpośrednich na dochody polskich gospodarstw rolnych, ze szczególnym uwzględnieniem „zazielenienia”.

W drugim dniu konferencji, po wysłuchaniu wykładów, odbyła sie dyskusja plenarna prowadzona przez redaktora naczelnego Top Agrar Polska Karola Bujoczka. Wstępem do dyskusji były wystąpienia:

Pani Julii Kazulo-Gawryś – Naczelnik Wydziału Nadzoru i Kontroli Wymogów Wzajemnej Zgodności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na temat „Kontrola ARiMR  w zakresie weryfikacji w 2012 roku norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, wymogów w zakresie ochrony środowiska z uwzględnieniem wymogów w zakresie ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego dla gospodarstw położonych na Obszarach Szczególnie Narażonych”.

Pana Pawła Dominika Meyera - zastępcy Mazowieckiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii, który poruszył temat „Postępowanie powiatowych lekarzy weterynarii przy przeprowadzaniu kontroli gospodarstw utrzymujących zwierzęta pod względem dobrostanu zwierząt“.

Pana Dariusza Wiraszki, Zastępcy Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa. dotyczący  „Zdrowotności roślin“i kontroli prowadzonych w tym obszarze przez PIORiN.

Coraz liczniejsze regulacje prawne

Uczestnicy dyskusji zwrócili uwagę jakie regulacje prawne stanowią największą barierę rozwoju i są najbardziej uciążliwe. W każdej z wcześniejszych grup panelowych wykazano niedogodności, takie jak chociażby:

- brak jasno sprecyzowanych wymogów dotyczących dobrostanu bydła mięsnego (ma ono zupełnie inne wymagania aniżeli bydło mleczne),

- rozbudowane kwestie dotyczące integrowanej ochrony roślin,

- nieprecyzyjnie określony sposób przechowywania obornika w gospodarstwach położonych na Obszarach Szczególnie Narażonych,

-  ilość i sposób wprowadzania zmian w przepisach obowiązujących gospodarstwa, generujący dodatkowe trudności w prowadzeniu dokumentacji,

-  brak własnych środków finansowych z przeznaczeniem na inwestycje, ogranicza możliwość rozwoju produkcji trzody chlewnej a komercyjne źródła pozyskiwania kapitału na niestabilnym rynku trzody narażają rolników na zbyt duże ryzyko (uczestnicy postulowali szersze i bardziej dostępne dofinansowania działań rozwojowych w produkcji trzody z udziałem środków Unii Europejskiej, lub specjalnego programu krajowego wspierającego rozwój gospodarstw trzodowych).

Wszyscy uczestnicy konferencji zgodnie stwierdzili, iż najbardziej uciążliwy jest wymóg prowadzenia szerokiej dokumentacji i rozbudowanych ewidencji, w efekcie czego rolnik coraz więcej czasu spędza „za biurkiem”, a coraz mniej może go poświęcić prowadzeniu produkcji w gospodarstwie.

Dużym sukcesem konferencji w opinii uczestników uznane zostały dyskusje w wyspecjalizowanych grupach roboczych. Pozwoliły one porównać rozwiązania w poszczególnych gospodarstwach oraz skonfrontować z rozwiązaniami stosowanymi w gospodarstwach niemieckich. W wielu dziedzinach rozwiązania stosowane przez rolników polskich i niemieckich są podobne, chociaż wraz ze wzrostem koncentracji i intensywności produkcji dostosowanie do minimalnych wymogów wzajemnej zgodności zajmuje rolnikom coraz więcej czasu, gdyż ewentualne niezgodności i związane z tym zmniejszenia płatności obszarowych stanowią zbyt duże ryzyko zmniejszenia dochodów w gospodarstwie i zagrożenie efektywności funkcjonowania gospodarstwa.

Uczestniczący w konferencji rolnicy chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami i wiedzą. Praca w rolnictwie to dla nich świadomy wybór. Są przekonani, że oni i ich gospodarstwa sprostają wyzwaniom przyszłości, w perspektywie dostrzegają lepsze warunki gospodarowania i są zdeterminowani w dalszym rozwijaniu i unowocześnianiu swoich gospodarstw.

W konferencji uczestniczyło ponad 200 rolników, doradców, pracowników firm z otoczenia rolnictwa, przedstawicieli instytutów, agencji,  uczelni rolniczych oraz administracji rządowej i samorządowej.

Autor: E.Matuszak CDR O/Poznań

Jeśli chcesz wiedzieć więcej:

Materiały konferencyjne – pobierz