Wielofunduszowość i planowanie lokalnych strategii rozwoju – relacja z konferencji poświęconej przyszłości Leader’a w kolejnym okresie programowania.

Węgierską Sieć Obszarów Wiejskich zorganizowała w Budapeszcie, w siedzibie Narodowego Muzeum Rozwoju Rolnictwa, w dniach 11- 12 grudnia 2012 r. konferencję poświęconą problematyce przyszłości Leader’a w kolejnym okresie programowania. Pierwszy dzień konferencji służył ukazaniu i ocenie funkcjonowania LGD na Węgrzech oraz przedstawieniu założeń podejścia Leader w propozycjach legislacyjnych na latach 2014-2020. W drugim dniu konferencji odbyło się forum nt. „Bezpośrednie spojrzenie na okres programowania 2014-2020: Leader i CLLD - wielofunduszowość, planowanie lokalnych strategii rozwoju, planowanie procedur zatwierdzania”.

W ramach forum zaplanowano dwie sesje tematyczne. W ramach pierwszej sesji przedstawionych zostało kilka prezentacji charakteryzujących poszczególne narodowe sieci oraz ukazujących doświadczenia, dobre praktyki oraz zadania nakładane na narodowe sieci obszarów wiejskich służące wdrażaniu podejścia Leader. Uczestnicy konferencji mieli możliwość poznania różnych modeli i zróżnicowanych dzięki nim osiągniętych efektów wdrażania podejścia Leader w Finlandii, Estonii, Austrii, Włoszech, Słowacji czy Polsce.

W prezentowanych referatach wskazywano na kilka czynników warunkujących sukces we wdrożeniu tego instrumentu w danym kraju, m.in. istnienia wysokiego kapitału społecznego, podstaw współpracy na poziomie lokalnym. Przykładowo we Włoszech nie było dotychczas podstaw do tworzenia partnerstwa publiczno-prywatnego. Włosi nie mają tradycji współpracy w ramach wspólnot lokalnych, z tego też względu przyjęto tam model podejścia Leader oparty na dużej funkcjonalnej autonomii. Zaledwie w 6 regionach Włoch LGD funkcjonują prawidłowo, a najlepsze efekty wdrożenia podejścia Leader osiągnęły regiony Apulia i Sardynia. Jednakże w bardzo wielu regionach LGD pełnią jedynie funkcje animacyjne i komunikacyjne.

Odmiennymi doświadczeniami podzieliła się przedstawicielka Estonii, gdzie metoda podejścia Leader osiągnęła bardzo wysoki efekt wdrożenia. Jednym z czynników tak dobrych wyników są uwarunkowania zakorzenione w tradycji, wpływające na wysoki kapitał społeczny na obszarach wiejskich Estonii. Także w Estonii Lokalne Grupy Działania cieszą się dużą swobodą doboru instrumentów z Osi 3, z których chcą podjąć działania. Z tego też względu metoda podejścia Leader cieszy się w Estonii bardzo dużym powodzeniem, 26 LGD zrealizowało 6 tys. projektów, a na mapie Estonii LGD pokrywają 99,9 % powierzchni kraju.

Druga sesja tematyczna została poświęcona problematyce podejścia Leader w kolejnym okresie programowania 2014-2020. Uwzględniając dotychczasowe efekty wdrożenia podejścia Leader oraz roli tej metody dla wiejskiej odnowy gospodarczej, dywersyfikacji działalności prowadzonej na obszarach wiejskich, w propozycji legislacyjnej Komisji Europejskiej z października 2011 r. pojawił się nowy instrument rozwoju terytorialnego - Community-led local development (CLLD), tj. rozwój kierowany przez społeczność lokalną. W odróżnieniu od wcześniejszych rozwiązań CLLD będzie mógł być finansowany z różnych funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi, co pozwolić na rozszerzenie stosowania rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność i ułatwi beneficjentom tworzenie lokalnych strategii rozwoju, lepiej dostosowanych do ich potrzeb i obszarów. Na obecnym etapie państwa członkowskie staną w najbliższym czasie przed koniecznością podjęcia ostatecznej decyzji odnośnie wyboru najbardziej optymalnego modelu wdrażania podejścia Leader w zbliżającej się perspektywie finansowej 2014-2020. Możliwość realizacji strategii na zasadach wielofunuszowości zasługuje na uwagę i poparcie, ale wymaga dalszego doprecyzowania, aby zapewnić maksymalną spójność wsparcia CLLD z poszczególnych funduszy objętych wspólnymi ramami strategicznymi. W tym celu konieczne jest skoordynowanie kwestii związanych z wyborem, zatwierdzaniem oraz finansowaniem lokalnych strategii rozwoju i lokalnych grup działania. Poszczególne państwa członkowskie w chwili obecnej stają przed kwestią dokonania wyboru uwzględniającego możliwości stworzone przez propozycje legislacyjne Komisji Europejskiej.

W zorganizowanym panelu dyskusyjnym przedstawiciele poszczególnych państw członkowskich uczestniczący w Konferencji wskazywali przewidywane zalety (większy budżet, większa kompleksowość i komplementarność, bardziej zintegrowana strategia), ale także potencjalne wady (ryzyko dużego skomplikowania procedur, różne zasady w poszczególnych funduszach, zwiększenie roli i odpowiedzialności Lokalnych Grup Działania). W dyskusji odniesiono się także do stopnia przygotowań poczynionych w tym zakresie. Żadne z państw członkowskich, reprezentowanych w dyskusji, nie podjęło ostatecznej decyzji, chociaż we wszystkich instytucjach zarządzających PROW powołano specjalne zespoły robocze, uruchomiono procedury analityczno-opiniodawcze, konsultacje społeczne w regionach, z przedstawicielami Lokalnych Grup Działania.

Uczestnicy konferencji mieli także możliwość zapoznania się z bogatymi etnograficznymi zbiorami Narodowego Muzeum Rozwoju Rolnictwa. W ramach kilku tematycznych wystaw, ukazano bogatą historię regionu, elementy dziedzictwa kultury materialnej obszarów rolniczych Węgier, a także rozwój na przestrzeni dziejów narzędzi i technik rolniczych.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele wszystkich węgierskich Lokalnych Grup Działania, przedstawiciele Węgierskiego Narodowego Instytutu Doradztwa Rolniczego, Edukacji i Rozwoju Obszarów Wiejskich (NAERDI), a także zaproszeni przedstawiciele narodowych sieci obszarów wiejskich z Austrii, Estonii, Finlandii, Rumunii, Włoch, Słowacji i Polski. W obradach uczestniczyła także delegacja Węgierskiego Ministerstwa Rozwoju Obszarów Wiejskich na czele z Sekretarzem Stanu Zsolt V. Nemeth. W konferencji wzięła udział przedstawicielka Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA - dr Monika A. Król.

Autor: Monika Król SAEPR/FAPA