Rekomendacje KSOW wobec Smart Villages

Inteligentne wsie (Smart Villages) to nowa koncepcja w zakresie kształtowania polityki UE. Ma ona bardzo istotne znaczenie dla rozwoju obszarów wiejskich, zarówno ze względu na nowe możliwości tworzenia miejsc pracy, jak i z punktu widzenia jakości życia na wsi. Promowanie „inteligentnych wsi” i oferowanie im wsparcia będzie istotne w następnym okresie programowania funduszy unijnych na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich.

W trakcie warsztatów 21-22 października 2019 roku zostały przedstawione przykłady inicjatyw, zgodnych z ideą Smart Village podejmowanych w państwach europejskich, zwłaszcza w regionie Europy Środkowo-Wschodniej oraz polskie przykłady i inicjatywy, nagrodzone i wyróżnione w konkursie „Moja SMART wieś”, zorganizowanym przez Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Poniżej zamieszczono wnioski i rekomendacje do wdrażania rozwiązań związanych z rozwojem inteligentnych wsi (Smart Village) w Polsce, wypracowane podczas Międzynarodowych Warsztatów pn. Inteligentne Wsie jako skuteczny sposób na kluczowe wyzwania obszarów wiejskich.

                          7 postulatów z Warszawy

1.    Budować na doświadczeniach – przede wszystkim unikać biurokracji. Smart Village musi służyć inteligentnemu rozwinięciu partnerstw na rzecz innowacji (EIP AGRI), odnowy wsi (village renewal) czy LEADER. Jednak szczególnie LEADER i lokalne grupy działania, choć mogą stanowić ważny element w realizacji Smart Village – nie posiadają wszystkich instrumentów do jego wdrożenia. Kluczowe jest dbanie o międzysektorowy aspekt tego podejścia.

2.    Zaczynać od jednej wsi, ale budować partnerstwo. Smart Village powinno mieć charakter oddolny, ale również być realizowane z lokalnymi samorządami jak również z lokalnymi grupami działania (LEADER) i podmiotami doradczymi (ośrodkami doradztwa rolniczego i/lub izbami rolniczymi) i centrami lokalnego rozwoju (kwestie przedsiębiorczości oraz spraw społecznych). Oddolność podejścia Smart Village wymusić powinno unikanie tworzenia (kolejnych) dokumentów strategicznych.

3.    Uwzględniać opóźnienie cyfrowe wsi. W wielu państwach i regionach występuje poważne zapóźnienie cyfrowe obszarów wiejskich zarówno w zakresie infrastruktury szerokopasmowego internetu, dostępności e-usług, jak i kompetencji cyfrowych mieszkańców). Bez skoordynowanych działań wiele obszarów wiejskich będzie wykluczonych z podejścia SMART.

4.    Ważni są ludzie. Obok tego, że potrzebne jest włączenie lokalnych społeczności i podejście międzysektorowe, kluczowym elementem są osoby-liderzy. Ważne jest zapewnienie ciągłości finansowania, aby utrzymać na obszarach wiejskich zainteresowanie i dostępność lokalnych liderów i osób zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich. Bardzo ważne jest zaangażowanie organizacji pozarządowych i wolontariatu. Smart Village musi być zrozumiałe i atrakcyjne dla ludzi z lokalnych społeczności.

5.    Premia za aktywność. Należy również rozważyć system premiowania najaktywniejszych środowisk wiejskich, stosujących dla swojego rozwoju podejście Smart Village, z uwzględnieniem najciekawszych inicjatyw w tym zakresie.

6.    SV może pomóc małym gospodarstwom. W krajach z dużą liczbą małych gospodarstw wielką szansą jest wykorzystanie SMART Village do tworzenia Krótkich Łańcuchów dostaw Żywności. Potrzebne są tu zarówno zaawansowane rozwiązania informatyczne (platformy zakupowe) jak i wzmacnianie współpracy miedzy rolnikami i tworzenie kooperatyw konsumenckich i praca nad budowaniem lokalnego i regionalnego patriotyzmu konsumenckiego.

7.    Zadbać o doradztwo i wsparcie Smart Village. Nowe technologie służyć będą rozwijaniu animacji, procesu docierania do rolników i konsumentów, budowania zaufania wszystkich środowisk (połączenie solidnego doradztwa czy brokeringu, z zaawansowaną technologią informatyczną i logistyczną), a także budowaniu modelu biznesowego.

Powyższe postulaty przedstawione zostaną na Europejskim Parlamencie Wiejskim, który odbędzie się 6-9 listopada w Candas w Hiszpanii. W tegorocznych obradach Parlamentu Polskę reprezentować będzie przedstawiciel Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich oraz trzech przedstawicieli Polskiej Sieci LGD –  KSOW wspiera finansowo ich udział w tym wydarzeniu.

Europejski Parlament Wiejski jest długotrwałą kampanią mającą na celu wyrażenie głosu mieszkańców wsi w Europie. Parlament promuje samopomoc i działania mieszkańców wsi we współpracy ze społeczeństwem obywatelskim i rządami. Kampania osiąga punkt kulminacyjny co dwa lata, gromadząc mieszkańców wsi ze wszystkich części Europy. Pomiędzy spotkaniami Parlament współpracuje w całej Europie, aby zidentyfikować i zgłosić kluczowe problemy dotyczące obszarów wiejskich oraz wdrożyć zalecenia z odbywającego się co dwa lata spotkania. Spotkania Parlamentu miały miejsce w latach 2013 r. (Belgia), 2015 (Austria) oraz 2017 r. (Niderlandy). Tegoroczne spotkanie odbywa się 6-9 listopada w Candas (Hiszpania). Parlament jest inicjatywą partnerską 3 europejskich sieci: European Rural Community Alliance ERCA; Sieć PREPARE; oraz European Leader Association for Rural Europe ELARD. Parlament zrzesza partnerów krajowych w 40 krajach europejskich i 5 sieciach ogólnoeuropejskich, organizacje społeczeństwa obywatelskiego działające na rzecz wsparcia obszarów wiejskich. Polskim partnerem Sieci PREPARE jest Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich.

W dniach 21-22 października 2019 r. Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich (KSOW) zorganizowała wraz z w Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich (FAOW) międzynarodowe warsztaty pn. Inteligentne Wsie jako skuteczny sposób na kluczowe wyzwania obszarów wiejskich. Spotkanie moderował Ryszard Kamiński, Prezes FAOW, zaś warsztaty połączono z galą wręczenia nagród w ramach konkursu „Moja SMART Wieś”, zorganizowanego przez Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.

Warsztaty miały na celu osiągnięcie trzech celów:

• przedstawić istniejące inicjatywy inteligentnych wiosek (koncentrując się w szczególności na Europie Środkowej i Wschodniej) – faktem jest, że społeczności wiejskie w tej części Europy opracowują i wdrażają inteligentne rozwiązania, brakuje jednak wiedzy na ten temat;
• omówić, w jaki sposób podejście Smart Village może zostać przeniesione i ulepszone w przyszłości, np. w celu poprawy mobilności, rozwoju przedsiębiorczości, korzystania z możliwości biogospodarki i gospodarki o obiegu zamkniętym, zapewnienia wysokiej jakości edukacji i usług zdrowotnych lub zapobiegania wykluczeniu społecznemu – przykłady rozwiązań zostały przedstawione i omówione;
• przygotować zalecenia dla uczestników posiedzenia Europejskiego Parlamentu Obszarów Wiejskich w Asturii (Hiszpania) w listopadzie 2019 r., jak i wskazówek Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi z myślą o przyszłym planie strategicznym WPR.

Ponad 120 osób wzięło udział w ceremonii wręczenia nagród dla najlepszych polskich inicjatyw Smart Village oraz w dwudniowych warsztatach. Większość uczestników pochodziła z Polski, jednak warsztaty zgromadziły również praktyków rozwoju obszarów wiejskich z kolejnych dziewięciu krajów europejskich, a także z Komisji Europejskiej, Europejskiej Sieci Rozwoju Obszarów Wiejskich (ENRD), sieci ELARD i oraz sieci Smart Village Network. Co ważne, w wydarzeniu wzięło udział wiele różnych zainteresowanych stron: rolnicy, doradcy rolni, przywódcy wsi, władze regionalne, urzędnicy ministerstwa, przedstawiciele LGD, badacze, a także osoby promujące innowacje w rolnictwie i na wsi.

Raport końcowy z warsztatów – przewidziany na koniec listopada 2019 r. – również przedstawi przykłady dobrych praktyk inteligentnych wiosek z dziesięciu krajów europejskich.

Pomysłodawcą konkursu „Moja SMART wieś” oraz organizatorem gali wręczenia nagród był Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk (IRWiR PAN). Wydarzenie zrealizowane zostało w ramach projektu KSOW o tej samej nazwie. Partnerami w projekcie są Związek Gmin Wiejskich RP, Fundacja Wspomagania Wsi, RURBAN Wieś-Miasto-Region.