Relacja z konferencji Rolnictwo ekologiczne – nowe wyzwania i obecne problemy

W dniach 17-18.10.2019 w hali EXPO w Łodzi w ramach projektu Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Rolnictwo ekologiczne – upowszechnianie wiedzy i promocja gospodarowania metodami ekologicznymi odbyła się konferencja pn. Rolnictwo ekologiczne – nowe wyzwania i obecne problemy.

System produkcji metodami ekologicznymi jest najbardziej prośrodowiskową metodą produkcji rolnej,  ale wymaga on ciągłych zmian w celu zwiększenia udziału tego sektora produkcji rolnej. Rolnictwo ekologiczne to  przede wszystkim system wpływający pozytywnie na środowisko naturalne, co z kolei przyczynia się do osiągania szeroko rozumianych korzyści rolnośrodowiskowych. Z drugiej jednak strony rolnictwo ekologiczne jest odpowiedzią na zmieniającą się strukturę popytu na rynku. W ostatnich latach mocno wzrasta bowiem popyt na produkty ekologiczne i niestety rynek polskich produktów ekologicznych nadal jest skromny, szczególnie w sektorze produkcji zwierzęcej.

Celem konferencji  było usprawnienie systemu produkcji żywności ekologicznej poprzez wymianę wiedzy i doświadczeń pomiędzy podmiotami, zatrzymanie spadkowej tendencji ilości gospodarstw produkujących metodami ekologicznymi oraz wskazanie na możliwości wsparcia produkcji ekologicznej poprzez wybrane działania PROW 2014-2020 tj. działanie „Rolnictwo ekologiczne” oraz bardzo ważne dla rolników ekologicznych utrzymujących zwierzęta działanie, które wejdzie w roku 2020 – „Dobrostan”.

W konferencji udział wzięło łącznie 107 osób, w tym pierwszego dnia 97. Uczestnikami konferencji byli rolnicy – 48, doradcy -50, eksperci (MRIRW, ARIMR, WIJHARS) –7 osób oraz 2. przedstawicieli prasy rolniczej.

Na początku, prowadząca wykład prof. Sylwia Żakowska - Biemans z SGGW wykazała, że od ponad 10 lat widoczna jest stała tendencja wzrostowa rynku produktów ekologicznych. Tendencja występuje we wszystkich systemach sprzedaży: od sklepów wielko powierzchniowych, które były motorem wzrosty, poprzez  lokalne rynki, sklepy specjalistyczne czy sprzedaż bezpośrednią.

Aby podtrzymać rosnący trend konsumowania żywności ekologicznej należy systematycznie wspierać działania z zakresu komunikacji marketingowej, rzetelnie informować o zaletach żywności z zaufanego źródła produkowanej w systemie ekologicznym, wykorzystywać „nowe media”: blogi, aplikacje interaktywne  a także kreować nowe i innowacyjne produkty (Premium) nie naruszając tym samym autentyczności żywności ekologicznej.

Udział żywności ekologicznej na rynku duńskim, czy austriackim wynosi ponad 10%. Dla porównania Polsce udział ten  nadal jest na poziomie poniżej 1%. Ponieważ wystąpiła tendencja, sprawiająca że różnica  cen ekologicznych i konwencjonalnych nie jest już obecnie tak duża, to jest szansa na zwiększenie tego udziału. Według badań SGGW już 52 proc. ogółu polskich konsumentów kupuje żywność ekologiczną, w tym 11 proc. można zaliczyć do regularnych jej nabywców.

Wśród najważniejszych motywów zakupu żywności ekologicznej profesor wymieniła: troskę o zdrowie (poszukiwanie żywności bezpiecznej, wyprodukowanej bez „chemii rolnej” i syntetycznych substancji dodatkowych), jakość i walory smakowe żywności, aspekty etyczne (respektowanie praw zwierząt, wspieranie lokalnej produkcji, „sprawiedliwy handel”) oraz aspekty środowiskowe (ochrona środowiska, zachowanie różnorodności biologicznej).

O dynamice rozwoju rynku żywności ekologicznej, jak wynika z doświadczeń innych krajów Europy, decyduje na razie rozwój sprzedaży tej kategorii produktów w dużych sieciach dystrybucji. To wpływa na obniżenie kosztów logistycznych, marż handlowych, a w rezultacie spadek poziomu cen oraz zwiększenie popytu.

Konsumenci coraz częściej  jednak dążą do kupowania produktów żywnościowych, których „droga pomiędzy producentem a konsumentem” jest relatywnie krótka, co daje gwarancję zakupu produktów świeżych w atrakcyjnej dla konsumenta cenie. Oba te czynniki należą do najważniejszych kryteriów wyboru żywności. Ponad 80 proc. spośród badanych konsumentów [1]deklaruje, że stara się kupować warzywa i owoce dostępne sezonowo. Natomiast 74 proc. badanych zgadza się ze stwierdzeniem, że ze względu na krótszy transport wolą produkty ze swojego regionu. Żywność lokalna postrzegana jest bardzo pozytywnie w kontekście walorów sensorycznych, potencjalnego wpływu na zdrowie, ale również oddziaływania na lokalną gospodarkę i środowisko. Profesor Żakowska zwróciła także uwagę, na mnogość marek własnych, logotypów, oznaczeń, wśród których gubi się produkt ekologiczny i konsument jest w ostatecznie źle poinformowany

Pani dr Urszula Sołtysiak, wieloletnia dyrektor jednostki certyfikacyjnej AgroBiotest a zarazem pracownik naukowy i ekspert  Polskiej Izby Żywności Ekologicznej na przykładach z pracy jednostki wskazywała pułapki i problemy certyfikacji ekologicznej. Podzieliła przypadki naruszeń na „głupotę” producentów, przypadki złej woli i niezależnej od rolników. Poprzez „głupotę” rozumie zbytnią łatwowierność rolników, którzy kupując środki do produkcji, wierzą sprzedawcom, że nawóz, czy środek ochrony roślin jest bio, czy ekologiczny.

Prelekcja pobudziła uczestników do zadawania licznych szczegółowych pytań z praktyki produkcyjnej – odpowiedzi były udzielane indywidualnym rolnikom i doradcom, małym grupkom, w trakcie przerwy kawowej, a nawet  przy kolacji.

Na temat walki z chwastami m w rolnictwie ekologicznym mówił prof.  Józef Tyburski z UWM w Olsztynie, zarazem przewodniczący Rady Rolnictwa i Produkcji Ekologicznej przy Ministrze Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prelegent użył określenia „przechytrzyć chwasty” – mówił o konieczności stworzenia roślinom uprawnym dobrych warunków rozwoju, o zdrowiu gleby i naturalnych metodach konkurencji. Podkreślił znaczenie jakości gleby – m.in. optymalnego odczynu i nasycenia składnikami pokarmowymi. Metoda prezentacji – ze stosunkowo małą ilością tablic i wykresów, jak określił wykładowca „przepraszam, że to wykład taki bardziej dla rolników”.  Wykład był  za to poparty olbrzymią  ilością zdjęć z gospodarstw rolników ekologicznych, gdzie stosowano zalecenia profesora.

Wykład omawiający „Działanie rolnictwo ekologiczne” w ramach PROW 2014 -2019 wygłosiła Pani Naczelnik Agnieszka Kucharska z  Wydziału  Płatności Ekologicznych Departamentu Płatności MRiRW. Omówiła zmiany, które zaszły w latach 2018-2019 oraz planowane zmiany na rok 2020.

W latach 2017-2019 weszły cztery nowelizacje zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej. Aby ułatwić odczytywanie i tak trudnych przepisów Ministerstwo opublikowało tekst jednolity. Pomimo trudnego tematu, sala reagowała bardzo dobrze i wyjaśnione zostało dużo problemów dotyczących systemu i działania „Rolnictwo ekologiczne” w Polsce.

Na koniec, jak zaznaczyła prelegentka, na życzenie organizatorów konferencji, omówiła specjalne płatności do dobrostanu zwierząt, które wchodzą w roku 2020 jako działanie „Dobrostan”. Okazało się, że dobrze prowadzony ekologiczny chów  zwierząt pozwala na otrzymanie dodatkowych płatności – co w kontekście trudów prowadzenia ekologicznej produkcji zwierzęcej jest szczególnie ważne dla producentów.

Należy podkreślić wyraźnie, że dobór tematów i nieprzeładowanie programu konferencji odniosło duży sukces. Uczestnicy przychodzili jeszcze długo, dziękując za tak sprawnie zorganizowaną konferencję.