Wiejskie przedsiębiorstwa w Karelii

Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego wspólnie z partnerami KSOW – Lokalnymi Grupami Działania „Partnerstwo dla Doliny Baryczy” oraz „Trakt Piastów” oraz „Stowarzyszeniem Edukacji Rolniczej i Leśnej Europea Polska”  realizuje operację Wsparcie rozwoju wiejskiej przedsiębiorczości z uwzględnieniem możliwości i problemów wynikających ze zmian społeczno-demograficznych, w tym napływu mieszkańców z terenów miejskich.

W ramach tej operacji zorganizowany został w dniach 1-7 września 2019r. wyjazd studyjny do Finlandii do rejonu Północnej Karelii.

Grupa docelowa wyjazdu studyjnego to 20 osób z terenu pięciu województw tj. wielkopolskiego, dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego raz warmińsko-mazurskiego. Uczestnikami wyjazdu byli przedstawiciele Ośrodków Doradztwa Rolniczego, Lokalnych Grup Działania, JST, organizacji pozarządowych m.in. ze Stowarzyszenia Edukacji Rolniczej i Leśnej Europea Polska oraz instytucji z otoczenia rolnictwa.

W dniu wyjazdu studyjnego, dla jego uczestników, zorganizowane zostało szkolenie z tematyki przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. Przedstawione zostały następujące tematy:

• Rodzaje, możliwości sprzedaży bezpośredniej produktów przez rolników, przedsiębiorców rolnych, w tym sprzedaż przez platformę sprzedażową.
• Możliwości finansowanie przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, działania tj.  przetwórstwo, małe gospodarstwa, różnicowanie działalności na terenach wiejskich i inne.
• Udział przedsiębiorców w realizacji projektów z  wykorzystaniem działania M16 Współpraca.
• Rozwój przedsiębiorczości na terenach wiejskich, szanse i zagrożenia.
• Rozwój lokalnej  przedsiębiorczości w ramach działań wspólnych gmin wchodzących w skład stowarzyszenia LGD.

W trakcie szkolenia mówiono również o konieczności kompleksowego i komplementarnego działania wielu instytucji w celu osiągnięcia najlepszych  efektów  wsparcia przedsiębiorczości na wsi.

Program wyjazdu zawierał spotkania w instytucjach regionalnych, LGD-ach, gminach oraz w firmach działających na odwiedzanym terenie. Rejon Północnej Karelii to kraina lasów, jezior i rzek dotknięta problemem starzenia się i wyludniania obszarów wiejskich, jest więc dobrym przykładem do pokazania, że nawet na takich obszarach można znaleźć atrakcyjne przykłady przedsiębiorstw, które pomimo tych ograniczeń rozwojowych odniosły sukces.

Instytucje odpowiedzialne za rozwój tego rejonu podejmują inicjatywy wspierające przedsiębiorczość, finansowane zarówno ze środków krajowych, jak również unijnych w ramach Leadera.

Odwiedzane firmy opierają się całkowicie lub niemal całkowicie na lokalnych zasobach naturalnych – co jest specyfiką  tego regionu - mamy tu bowiem firmy z sektora bio-energii/bio-gospodarki, turystyki aktywnej,   produkcji materiałów budowlanych i wyposażenia domów z wykorzystaniem materiałów naturalnych, a także firmy przetwórstwa spożywczego, w tym  przetwórstwo płodów leśnych.

Poniżej opis kilku spośród odwiedzonych miejsc podczas wyjazdu studyjnego.

Aktywne i przedsiębiorcze kobiety

Finki otrzymały w 1906 roku prawa wyborcze, jako pierwsze w Europie i drugie na świecie
i uchodzą za jedne z najbardziej wyemancypowanych mieszkanek Europy. Podczas pobytu
w Finlandii mieliśmy okazję spotkać się z kobietami zaangażowanymi w działalność lokalnych grup działania i stowarzyszeń działających na obszarach wiejskich. Zarówno w finlandzkim, jak i polskim Leaderze większość dyrektorów i pracowników biur LGDów,  którzy animują lokalne inicjatywy, to kobiety. Przykłady dobrych praktyk poznaliśmy w dwóch LGDach działających  na ternie Północnej Karelli – „Keski-Karjalan Jetina” oraz „Vaara-Karlajan Leader”

Spotkaliśmy również przedsiębiorcze kobiety, które z taką samą pasją opowiadały o swoich pomysłach biznesowych - zarówno w przypadku właścicielki dużej firmę Nordic Koivu, jak
i gospodyni domowej przygotowującej jogurty, szefowej firmy turystycznej, czy też właścicielki małych  restauracji.

Koivu czyli brzoza

Początek firmy Nordic Koivu sięga lat 90 tych ubiegłego stulecia, gdy jej właściciele Susanna Maaranen i Arto Korhone kupili dom wraz z lasem brzozowym w gminie Tormajavi. Sam pomysł pozyskiwania soku z brzozy jest znany od wieków, również w Polsce zwłaszcza na kresach wschodnich. Sok z brzozy pobiera się z drzew, najlepiej minimum 25 letnich, tylko w sezonie wczesnowiosennym, gdy zaczynają się temperatury dodatnie i drzewa budzą się do życia. Rusza wtedy wegetacja i korzenie wypierają w górę drzewa,  do gałęzi,  wodę z solami mineralnymi i witaminami.

Sok zawiera cukry i  już po kilku dniach od pozyskania może fermentować, dlatego  właściciele firmy przez kilka lat szukali technologii pozyskiwania i obróbki soku, aby przedłużyć okres jego trwałości bez potrzeby pasteryzacji. Aktualnie firma dysponuje takimi metodami pozyskiwania i przechowywania soku,  że produkt ma doskonałą jakość i smak. Prawdziwy sok brzozowy nie jest bardzo słodki, ma prawie neutralny, lekko słodkawy smak i zawiera ogrom  witamin i minerałów.  Ważne jest pozyskiwanie soku z drzew rosnących na odpowiednim terenie,  a także dbałość o drzewa, aby sposób pobierania soku i zabezpieczenia drzew po zakończeniu sezonu zbioru,  pozwoliły na ich pełną regenerację.

Dzisiaj firma Nordic Koivu jest światowym liderem w sprzedaży soku z brzozy, a jeszcze niedawno znajomi właścicieli pytali ich,  dlaczego lokują swój biznes „in the middle of nowhere”,  czyli gdzieś na końcu świata w szczerym polu, chociaż w tym przypadku  należałoby raczej powiedzieć, że w szczerym lesie. 

Aksyt Amnat Oy

Zadziorne, dzielne  kobiety, która zawsze stawiają  na swoim – tak w przybliżeniu można przetłumaczyć nazwę firmy Aksyt Amnat Oy prowadzonej przez Minnę Heikkinen.

W budynku, który wcześniej był wiejską szkołą,  Minna prowadzi razem ze wspólniczką dom gościnny Pihlajapuu (Dom jarzębinowy) odwiedzany przez turystów zainteresowanych aktywnym wypoczynkiem w dzikim rejonie Finlandii, z daleka od zatłoczonych turystycznych szlaków. Latem firma organizuje wycieczki rowerowe i kajakowe, a zimą pobyty dla pasjonatów narciarstwa biegowego. Luty i marzec to najlepsza pora roku na narty biegowe w Północnej Karelii  - szlaki wytycza się przez zaśnieżone lasy, zamarznięte jeziora i wzgórza pokryte grubą warstwą śniegu. Codzienna trasa na nartach to od 15 do 30 kilometrów przebieganych w ciągu 6-8 godzin  z przerwami, podczas których uczestnicy raczą się gorącą czekoladą lub sokiem z jagód.  Trasa prowadzi z jednego domu gościnnego do drugiego, czekającego  z domową fińską kolacją   i obowiązkową sauną, po której wskakuje się dla ochłody do śnieżnych zasp. Pani Minna jest zarówno organizatorką pobytu, jak również przewodniczką turystyczną, która przewodzi  na nartach grupie turystów mknących po wytyczonych trasach biegowych.  Po drodze biegaczy  otacza cisza zaśnieżonego lasu, gdzie jedynie ślady dzikiej zwierzyny,  w tym łosia, który w Finlandii żyje w lasach i na rozległych bagnach, pokazują że jest tam jeszcze ktoś oprócz nich.

Właścicielki firmy rozwijają sieć współpracy z właścicielami innych domów gościnnych w rejonie, co pozwala na tworzenie ciekawej oferty dla gości. Taka współpraca to wcale nie tak oczywista sprawa dla Finów, którzy postrzegani są raczej jako nieufni i ceniący sobie niezależność przedsiębiorcy. W tym jednak przypadku współpraca, a nie konkurencja przynosi każdemu z właścicieli domów gościnnych wymierne korzyści.

Rosjanka i Francuz studiowali razem w ramach Erasmusa - dzisiaj prowadzą biznes w Finlandii

Daria Flogny, Rosjanka z Murmańska (rejonu graniczącego z Finlandią)  poznała  swojego męża, rodowitego Francuza, na studiach w ramach Erasmusa. Swoje miejsce do życia wybrali w okolicach Parku Narodowego Koli w Północnej Karelli, gdzie Daria znalazła pracę. Po kilku latach kupili stary, nieużywany dom, w którym postanowili zrobić małą restaurację dla turystów odwiedzających Park Narodowy. Na początku miejscowi mieszkańcu mówili im, że pomysł nie ma sensu i że nie  przetrwają jednej zimy. Daria twierdzi, że ich sukces oparł się na tym, że oni, jako ludzie spoza miejscowej społeczności,  zauważyli w tym miejscu potencjał i możliwości, a nie tylko problemy, z którymi borykali się rdzenni mieszkańcy. W ciągu 6 lat firma „Kolin Ryynanen”  urosła z poziomu zero do 1,2 mln dolarów rocznego obrotu. Firma świadczy usługi turystyczne, m.in organizuje wycieczki z przewodnikiem, zapewnia nocleg oraz usługi gastronomiczne. Pojawił się też nowy pomysł na produkcję cydru z jabłek zbieranych przez lokalnych mieszkańców, często starszych ludzi, którzy zyskują w ten sposób dodatkowe źródło dochodu. Daria w swoich lokalach gastronomicznych używa lokalnych produktów – ryb, grzybów, jagód – dzięki czemu buduje  markę firmy opierającej się na tradycyjnych zasobach naturalnych, co doceniają turyści wystawiający jej firmie doskonałe recenzje.

Prosto i praktycznie   

W jednym z LGDów uczestnicy wyjazdu zostali obdarowani ciekawymi - acz nieco specyficznymi  artykułami promocyjnymi – packami na muchy i podkładkami do siedzenia. No cóż, problem much dotyka mieszkańców terenów wiejskich w każdym kraju, a składana, lekka, wodoodporna  podkładka do siedzenia jest użyteczna np. gdy wędkujemy albo w chłodny, dżdżysty dzień czekamy na przystanku komunikacji miejskiej.

Przekazanie dobrych praktyk

Uczestnicy wyjazdu studyjnego do Finlandii połączonego ze spotkaniem szkoleniowym przekażą nabytą wiedzę oraz dobre praktyki zarówno w obrębie  instytucji, w których pracują – m.in. doradcom rolniczym, pracownikom lokalnych grup działania oraz nauczycielom szkół rolniczych i leśnych, jak również zewnętrznym odbiorcom docelowym – mieszkańcom obszarów wiejskich. W terminie realizacji operacji, przed 31 października 2019 r. zorganizowanych zostanie 5 spotkań szkoleniowych, każde dla 20 osób. Dwa spotkania przygotuje Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, a trzy dodatkowi partnerzy KSOW.

Więcej informacji o projekcie - zobacz

„Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi”