Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce. Problemy i perspektywy rozwoju.

Ukazała się publikacja „Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce. Problemy i perspektywy rozwoju”. Redakcja naukowa: Monika Stanny i Mirosław Drygas. 

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu III Pomocy Technicznej, Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich.

Autorzy przedstawionych w książce tekstów definiują wybrane problemy społeczno-gospodarczego rozwoju współczesnej wsi w Polsce, formułują też wnioski, istotne z punktu widzenia toczącej się aktualnie debaty publicznej na temat średnio i długookresowej strategii rozwoju obszarów wiejskich. Znajomość prezentowanej problematyki jest ich wkładem merytorycznym, który powinien zostać wykorzystany w opracowywanych strategicznych dokumentach rządowych.

Prezentowane w książce aktualne problemy rozwoju obszarów wiejskich wydają się być kluczowe w kontekście polityki w tym zakresie. Pierwszy z nich dotyczy zmian w poziomie rozwoju obszarów wiejskich w stosunku do miast. Pod względem demograficznym wieś kreuje zasoby pracy stanowiąc siłę motoryczną i koncentrując potencjał ludzki wokół głównych ośrodków rozwoju. Nie zawsze jest to korzystne dla bliżej i dalej położonych od owych ośrodków terenów wiejskich oraz małych miast. Zróżnicowanie przestrzenne poziomu rozwoju dotyczy również regionów wiejskich, co jest drugim istotnym problemem. Poszukuje się odpowiedzi na pytanie o kierunek tego zróżnicowania. Obiecująca poznawczo jest koncepcja charakterystyki obszarów wiejskich wykraczająca poza podział administracyjny, poprzez zastosowanie innych kryteriów oraz grupowanie gmin wiejskich według położenia w stosunku do ośrodków miejskich. Potrzeba badania i prowadzenia polityki stosownie do zróżnicowania obszarów wiejskich jest ważną i wartą podkreślenia konstatacją.

Problem trzeci dotyczy dylematu efektywności inwestowania – z dyskontowaniem „renty położenia” czy „renty opóźnienia”. Dylemat ten wcale nie jest łatwy do jednoznacznego rozstrzygnięcia, wiąże się bowiem zarówno z celami politycznymi, jak i z miernikami efektywności. Bardzo aktualny (w kontekście politycznym) jest problem dotyczący modelu rozwoju: aglomeracyjno-dyfuzyjny czy zróżnicowany stosownie do potrzeby łagodzenia zróżnicowań. Dwubiegunowość rozwoju i wynikający z nich podział na metropolie i peryferyjne obszary wiejskie słusznie poddano krytyce, ze względu na realne zagrożenie wykluczenia nie tylko subregionalnie położonych gmin, ale małych i średnich miast z procesów prorozwojowych.

Problem kolejny dotyczy mierników rozwoju społeczno-gospodarczego. Wskaźnik określony mianem syntetycznego jest najwyższy w strefach podmiejskich, zwłaszcza wielkich miast. Autorzy zastanawiają się czy owe mierniki powinny być takie same w odniesieniu do wszystkich regionów, albo czy składowe miernika syntetycznego są wystarczające. Dotychczas stosowane wskaźniki są skażone industrializmem, pomijają wartości środowiska (kapitału przyrodniczego) i walorów krajobrazowych (a właściwie jego utraty), co często jest wynikiem wzrostu poziomu rozwoju obszarów wiejskich wokół wielkich miast, kosztem obszarów peryferyjnych.

Wstęp
1. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a dynamika przemian -Andrzej Rosner
2. Ludność i jej aktywność zawodowa – tendencje zmian na obszarach wiejskich - Monika Stanny
3. Procesy urbanizacji na obszarach wiejskich w Polsce - Adam Czarnecki
4. Atrakcyjność inwestycyjna regionów w Polsce - Patrycjusz Zarębski
5. Regionalne zróżnicowanie absorpcji wsparcia unijnego dla polskiej wsi i skutki dla rozwoju społeczno-gospodarczy kraju - Katarzyna Zawalińska
6. Towarowa produkcja rolnicza gospodarstw rolnych w układzie regionalnym Polski - Lech Goraj
7. Wpływ sieci Natura 2000 na rozwój obszarów wiejskich w Polsce - Artur Bołtromiuk
8. Rola kapitału społecznego i instytucjonalnego w procesie rozwoju obszarów wiejskich - Ryszard Kamiński
9. Edukacja a procesy rozwoju obszarów wiejskich - Jarosław Domalewski
10. Rola i znaczenie Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (KSOW) dla rozwoju obszarów wiejskich w Polsce - Michał Marciniak
Podsumowanie - Mirosław Drygas

Opracowała Monika Stanny na podstawie recenzji wydawniczej prof. Józefa S. Zegara